فالسا

خصوصیات - معرفی

خصوصیات گیاهشناسی:

فالسا از گروه ریزمیوه ها است. درختچه ای است بزرگ و انبوه که ارتفاع آن به 4 متر و حتی بیشتر می رسد. دارای تعداد زیادی شاخه های بلند، باریک و آویزان است که شاخه های جوان تر با پوشش متراکمی از پرز پوشیده شده اند.

برگها: خزان کننده، متناوب، قلبی یا بیضوی شکل به طول 20 و عرض 15 سانتی متر است.

گلها: کوچک به رنگ نارنجی روشن متمایل به زرد است که به صورت خوشه هایی متراکم در اواخر زمستان تا اوایل بهار و در محور برگها ظاهر می شوند. گل ها عمدتاً دگرگرده افشان بوده، حشرات و مخصوصاً زنبور عسل در گرده افشانی آنها نقش مهمی ایفا می کنند. جوانه های گل قبل از باز شدن حالتی متورم و گوشتی به خود می گیرند. نخستین علامت باز شدن گل، ظهور شکاف در کاسبرگ ها و در قاعده جوانه است، بتدریج این شکاف وسیع تر شده، ابتدا فقط یک کاسبرگ جدا می شود. کاسبرگ های دیگر نیز یکی پس از دیگری جدا شده و کل فرآیند باز شدن گل در عرض نیم ساعت کامل می شود. آزادسازی دانه گرده در فالسا، قبل از بازشدن کامل گل اتفاق می افتد.

میوه: فالسا دارای میوه های شفت کوچک و تقریباً گرد است که توسط دم میوه هایی به طول 2 تا 3 سانتیمتر و به تعداد زیاد به خوشه هاي بزرگ، باز و منشعب متصل می شوند. میوه ها، قطري حدود 1 تا 1.9 سانتیمتر، طول 0.8-1.6 سانتیمتر و وزن 0.5-2.2 گرم دارند که به تدریج طی ماه های تابستان می رسند. رنگ پوست میوه ضمن رسیدن، از سبز روشن به قرمز آلبالویی می گراید و سرانجام بنفش تیره یا سیاه می شود. رسیدگی بیش از حد میوه، کاهش رطوبت و در نتیجه چروکیدگی آن را سبب خواهد شد. میوه فالسا طعم ترش دلپذیری دارد که به دلیل نسبت مناسب قند به اسید، بسیار خوشمزه است.

شرایط نگهداری فالسا

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز نواحی گرم خاک مورد نياز 100 کیلوگرم نیتروژن، 40 کیلوگرم فسفر و 25 کیلوگرم پتاس در هکتار

شرایط محیط رشد:

فالسا میوه مناطق گرم است، ضمن آنکه بیشترین رشد، عملکرد و کیفیت را در مناطق با تابستان و زمستان مشخص نشان می دهد. در مناطق فاقد زمستان، بیش از یک بار گل می دهد و بنابراین میوه تولیدی از کیفیت کمتری برخوردار خواهد بود. گیاهان بالغ و کاملاً رشد یافته آن قادر به تحمل دماهای پایین گذرا هستند، ضمن آنکه می تواند دماهاي بالا تا 44 درجه سانتی گراد را تحمل نماید. دماهای بالا در خلال توسعه و تکامل میوه به رسیدن محصول کمک می کند. در فصل گلدهی نیاز به هوایی صاف و آفتابی دارد و بارندگی در این مقطع زمانی تأثیر منفی شدیدی روی تشکیل میوه می گذارد. فالسا در هندوستان تا ارتفاع 1000 متری از سطح دریا، رشد کرده و محصول رضایت بخشی تولید می نماید.

به طور کلی جهت رسیدن میوه، رنگ گیری صحیح و برخورداری از کیفیت خوب خوراکی، نیاز به آفتاب کامل و هوای گرم دارد. در شرایط اقلیمی گرم و خشک از رشد و نمو رضایت بخشی برخوردار است، ضمن آنکه خشکی و کم آبی های مقطعی را به خوبی پشت سر می گذارد.

در انواع خاک ها، حتی خاک های نسبتاً شور قادر به رشد می باشد. از آنجا که دارای سیستم ریشه ای عمیقی است، در خاک های لومی فاقد رگه های آهکی و با زهکش خوب، از رشد بهینه ای برخوردار خواهد بود. به شرایط ماندابی خاك حساس است و در صورت مواجهه با آن دچار کاهش رشد و کلروز می شود. بروز کلروز ناشی از کمبود آهن نیز، مسئله شایعی است که در خاک های آهکی اتفاق می افتد. اگرچه نیاز کودی بالایی ندارد ولی تغذیه صحیح و مناسب به حفظ سلامت و تولید گیاه کمک می کند. فالسا نسبت به خشکی مقاوم است، اما انجام آبیاری جهت تولید میوه با عملکرد و کیفیت بالا مخصوصاً در فصل میوه دهی و ماه های بدون بارندگی ضروری است.

به طور کلی فالسا در زمین های نسبتاً فقیر کاشته می شود. کاشت برخی گیاهان پوششی و برگرداندن آنها به خاك پس از رشد رویشی کافی، می تواند باعث افزایش ماده آلی و تقویت آن گردد. مصرف انواع کودهای دامی و شیمیایی نیز تأثیر قابل توجهی در افزایش عملکرد و کیفیت میوه این گیاه دارد. به طور کلی جهت تولید محصول سودآور و با کیفیت خوب، بایستی 10-15 کیلوگرم کود حیوانی کاملاً پوسیده به هر بوته فالسا پس از کاشت و استقرار کامل گیاه داده شود. .کاربرد ترکیب کودی 100 کیلوگرم نیتروژن، 40 کیلوگرم فسفر و 25 کیلوگرم پتاس در هکتار را در افزایش عملکرد این محصول مؤثر دانسته اند.

فالسا گیاهی مقاوم به خشکی است. طی فصل خزان، نیاز زیادی به آبیاري ندارد، ولی به دلیل فعال بودن ریشه گیاه در خلال زمستان، بایستی رطوبت کافی در ناحیه ریشه وجود داشته باشد. انجام آبیاری به مقدار لازم و به فواصل منظم مخصوصاً در خلال دوره های گلدهی و میوه دهی براي تضمین سلامت گیاه و عملکرد بهتر آن کاملاً ضروری است.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:

فالسا عمدتاً به مصرف تازه خوری می رسد. خاصیت خنک کنندگی داشته و باعث رفع عطش و تشنگی در هوای گرم تابستان می شود. میوه های رسیده آن کمی ترش مزه بوده و سرشار از ویتامین های A و C و مواد معدنی همچون فسفر و آهن است. قابلیت فرآوری به انواع نوشابه، آب میوه، افشره و شربت را نیز دارد. فالسا قابض و اشتها آور است. در حالت نارس باعث تسکین التهاب، اختلالات تنفسی، عروقی، خونی و نیز کاهش تب می شود. جوشانده پوست فالسا به عنوان مرهم، مسکن و جهت درمان اسهال مورد استفاده قرار می گیرد. پوست ریشه آن در درمان رماتیسم کاربرد دارد. برگهایش در معالجه عفونت هاي پوستی مؤثر بوده و به داشتن خاصیت آنتی بیوتیکی مشهورند.

برگهای تازه گیاه به عنوان علوفه مورد مصرف احشام قرار می گیرند. در کشور برمه، پوست آن جایگزینی برای صابون محسوب می شود. عصاره موسیلاژی پوست فالسا نیز برای دادن رنگ روشن به شکر کاربرد دارد. از الیاف پوستی این گیاه، طناب تهیه می شود. دارای چوب محکم و قابل انعطافی است که در ساخت کمان، چوب نیزه، پوشش سقف خانه ها و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

شاخه های هرس شده فالسا برای ایجاد حصار اطراف باغ و سبد سازی به کار می روند.

بذرهای آن حاوی تقریباً 5 درصد روغن شفاف زرد رنگ هستند که ترکیبات متشکله آن عبارتند از : 8% اسید پالمتیک، 11 % اسید استئاریک، 13.5% اسید اولئیک، 64.5% اسید لینولئیک و 3% اسیدهای چرب غیر صابونی.

مقابله به آفات فالسا

آفات و امراض و مقابله با آنها:

1- پسیل: حشره کوچکی است که آسیب شدیدی به برگها و شاخه های جوان فالسا وارد می سازد. طولانی شدن دوره فعالیت آفت، تغییر شکل اندام های رویشی و زایشی گیاه را در پی خواهد داشت. همچنین از رشد گیاه ممانعت کرده و ظاهری مریض به آن می دهد. تشکیل میوه را کاهش داده و از این طریق خسارت مالی قابل توجهی را متوجه باغداران می نماید. این آفت را می توان از طریق سمپاشی با مالاتیون و دیمتوات به نسبت یک در هزار همزمان با شروع رشد جدید بهاره کنترل نمود.

2- بیماری لکه قهوه ای: عامل بیماری قارچ می باشد. ظهور لکه های کوچک روی سطوح بالایی و پایینی برگ از نخستین علایم آلودگی فالسا به این بیماری می باشد. در ابتدا این لکه ها با توده سفید رنگی از قارچ پوشیده می شوند که به تدریج توسعه پیدا کرده، به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای تا قهوه ای تیره در می آیند. بسیاری از اوقات، چندین لکه به هم پیوسته و تشکیل لکه های بزرگی را می دهد که خیلی واضح بوده و بخش بزرگی از برگ را در برمی گیرد. شدید بودن حمله عامل بیماری می تواند منجر به ریزش قبل از موعد و پیش از بلوغ برگ های گیاه گردد. جمع آوری و انهدام برگها و شاخه های حاصل از هرس، وارسی مرتب برگها و اندام های تازه از نظر بروز آلودگی احتمالی و سمپاشی گیاهان با محلول بردو به نسبت 2:2:250 را از جمله راه های کنترل این بیماری ذکر نموده اند.

3- بیماری لکه برگی فالسا: این بیماری توسط قارچ ایجاد می گردد. امکان ظهور آن در هر زمان از فصل رشد گیاه وجود داشته و ممکن است خسارت قابل توجهی به شاخ و برگ گیاه وارد سازد. ظهور لکه های کوچک به رنگ قهوه ای تا قهوه ای تیره و به شکل گرد تا نامنظم روی برگها از علایم ابتلا به این بیماری است. روش کنترل آن نیز مشابه بیماری لکه قهوه ای می باشد.

نحوه تکثیر فالسا

تکثیر:

با توجه به ساده و کم هزینه بودن ازدیاد توسط بذر و از آنجا که نهال های بذری این گیاه تقریباً شبیه به اصل (گیاه مادری) می باشند، معمولاً تکثیر فالسا از این طریق انجام می شود. بهتر است از بذرهایی که تازه از میوه جدا شده اند، استفاده شود. چنین بذرهایی بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی را نشان می دهند. بدین منظور میوه های درشت و به رنگ بنفش تیره را جمع آوري کرده، پس از خارج نمودن بذور، اقدام به شستشو و خشک نمودن آنها در سایه می نمایند. چنانچه بذرها در شرایط معمولی نگهداري شوند، قوه نامیه خود را 90-100 روز حفظ می کنند که این مدت در صورت نگهداری در انبار سرد به 175-185 روز افزایش خواهد یافت.

ازدیاد فالسا از طریق ریشه دار کردن قلمه های چوب سخت و خوابانیدن شاخه نیز به سادگی امکان پذیر است. نوع چوب و تاریخ کاشت قلمه، ریشه زایی آن را تحت تأثیر قرار می دهد. توصیه شده قلمه ها در اوایل زمستان تهیه شده و پس از سپری نمودن مرحله کالوس زایی کاشته شوند. تیمار با اکسین ها ریشه زایی قلمه های سخت ریشه زای فالسا را بهبود می بخشد و نیز تأثیر مثبتی بر ریشه زایی این گیاه در صورت تکثیر آن از طرق خوابانیدن زمینی و هوایی دارد. ریز ازدیادی نیز از دیگر روش های تکثیر فالسا محسوب می شود.

نمدار یا زیرفون برگ کوچک