عمیق ترین سیستم ریشه ای برای جذب آب از اعماق پایین تر خاک ، خاردارشدن ساقه ها و کوچک شدن سطح برگها برای کاهش میزان تبخیر ، وجود پوششی مومی و چرب در سطح برگها ، افزایش اندامهای ذخیره کننده رطوبت ، گوشتی و آبدارشدن ساقه و…از تغییرات مرفولوژیکی این گیاهان می باشد.
فقدان یا کمبود شدید بارندگی و منابع آبی در
مناطق خشک و نیمه خشک و اقلیم زیستی خاص این نواحی ، سازگاری های ویژه ای در گیاهان
بومی مناطق خشک به وجود آورده است تا امکان ادامه حیات در شرایط تنش رطوبتی یا کیفیت
نامناسب آب و خاک داشته باشند . گیاهان این مناطق دارای خصوصیات فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی
خاصی هستند که باعث می شود از حداقل ذخیره رطوبتی در خاک و هوا استفاده کنند و اندوخته
رطوبتی گیاه نیز کمتر از حد معمول تلف شود
.
عمیق ترین سیستم ریشه ای برای جذب آب از اعماق
پایین تر خاک ، خاردارشدن ساقه ها و کوچک شدن سطح برگها برای کاهش میزان تبخیر ، وجود
پوششی مومی و چرب در سطح برگها ، افزایش اندامهای ذخیره کننده رطوبت ، گوشتی و آبدارشدن
ساقه و... نمونه ای از این تغییرات مرفولوژیکی است . از نظر ساختار درونی و فیزیولوژیکی
نیز در گیاهان هورمونهای تنظیم کننده خاص با توجه به خشکی اقلیم منطقه و کمبود رطوبت
ترشح می شود و فرآیند تعرق گیاه از ساز و کار ویژه ای تبعیت می کند
.
مکانیسم های فیزیولوژیکی تحمل نمک عبارتند از :
1- وجود غدد ترشح
کننده نمک که از انباشته شدن نمک در گیاه می کاهد.
2- توسعه تشکیل برگهای
کوچک، کرکهای ذخیره کننده آب و پارانشیم هوایی.
3- گوشتی شدن که ممکن
است به رقیق شدن نمک درون سلولی منجر گردد.
4- گونه های که برای
حفظ حالت تورژسانسی، اساسا به جذب یون بیشتر و غلظت بالا از یونهای داخلی متکی هستند.
5- برخی اوقات وجود سنتز مواد آلی محلول و انمباشته شدن آن به حفظ
حالت تورژسانسی کمک می کند.
گروهی دیگر از گیاهان بر اساس اکولوژیکی
خود مختص کاشت و رویش در مناطق خشک و کم آب و به ویژه اراضی شور هستند . که عمدتاً
اراضی و آبهای جاری درمناطق خشک و بیابانی به دلیل تبخیر زیاد شور و لب شور است . به
این گیاهان اصطلاحاً شور پسند
Halophyte گویند.
گیاهان مناطق خشک به 5 گروه تقسیم شده اند
:
1-گیاهان شن دوست
یا مقاوم به شن که گونه هایی مانند اسکمبیل Calligonum، دم گاوی
Smirnoria ، Syperus
و
Aristidaدر این رده قرار می گیرند .
2-گیاهان شوری پسند
: مانند Halostachys،اشنان (Seidlitzia) و گز Tamarix
3 – گیاهان گچ دوست
: مانند گونه هایی از Salsola و Anabasis
4-گیاهان صخره دوست
: مانند گونه هایی از جنس قیچ
Zygophyllum
5-گیاهان خشکی پسند
: مانند گونه هایی از جنس
Amygdalus ،گز،
علف شور، خارشتر، تاغ، ریواس
درایران نیز بخش عمده از ناحیه مرکزی و جنوبی کشور
تحت پوشش کویر و بیابان است که کویرهای لوت و نمک ازآن جمله اند .
ارقام و گونه های مختلفی از گیاهان شورپسند ( انواع بوته ای تا درخچه ها و درختان ) در نقاط خشک ایران رشد و نمو دارند که دارای کاربردهای بالقوه فراوانی نیز در مصارف مختلف هستند . در بسیاری از کویرهای جهان مخازن بزرگی از آبهای شور وجود دارد که حاوی مقادیر زیادی نمک است
.
چنانچه بتوان به شکلی از این آبهای شور برای آبیاری
استفاده کرد ، اراضی کویری بیشتری به زیر کشت می آورد و آبهای غیر شوری که در حال حاضر
صرف آبیاری می شد را می توان به مصرف شرب انسان ها رساند . یافته های جدید علوم خاک
و فیزیولوژی گیاهی و تکنیکهای جدید آبیاری نشان می دهد که با مدیریت دقیق می توان از
آب شور برای کاشت گونه های متفاوتی از گیاهان عادی و شور پسند که خود نقش مهمی در تثبیت
شنهای روان و جلوگیری از بیان زایی دارند استفاده کرد .