کمبود مواد مغذی خاک و زرد شدن برگها

زرد شدن برگها یکی از علائم شایع بیماری در گیاهان است اما با نگاهی دقیقتر به آن میتوانید سرنخی در مورد مشکل اصلی گیاه پیدا کرده و آن را درمان کنید.

باغبانی کار جذاب و جالب توجهی است که گاهی اوقات نیاز به توجه و دقت کافی دارد. یکی از شایعترین دلایل نگرانی افرادی که گل و گیاه پرورش می‌دهند یا به کشاورزی اشتغال دارند زرد شدن برگها است، این مشکل خواه مربوظ به گیاه زینتی باشد و یا گوجه‌ فرنگی یا حبوبات فرقی نمی‌کند، وضعیتی نا امید کننده و دلسرد کننده است اگر چه ممکن است به راحتی قابل درمان باشد. 

زرد شدن برگها که به آن کلروز گفته می‌شود، ممکن است به انواع مختلفی از مشکلات اشاره داشته باشد و وظیفه شما شناسایی مشکل از روی علایم است. زرد شدن برگها همانند سرفه در انسان‌ها در صورتی که هر از گاهی اتفاق بیفتد مشکلی نیست اما اگر ادامه پیدا کند و یا شدت بگیرد، باید به علت آن پی ببرید تا بتوانید مشکل را برطرف کنید، پیش‌ از این که گیاه از بین برود.

چرا ررد شدن برگها اهمیت دارد

علت مستقیم زرد شدن برگهای گیاه، بدیهی است. در صورتی که فرآیند کلروفیل در برگ کاهش پیدا کند، رنگ برگ‌ها رو به زردی می‌رود. کلروفیل رنگدانه مورد نیاز گیاه برای استفاده از نور خورشید برای فرایند فتوسنتز است. از آنجایی ‌که کلروفیل عامل رنگ سبز در برگهای گیاه است، زرد شدن برگها به این معنی است که گیاه دیگر کلروفیل کافی ندارد و نمیتواند به خوبی فتوسنتز انجام دهد. از آنجایی که فتوسنتز کلید تولبد غذا در گیاه است، در صورتی که گیاه به علت زردی برگها نتواند فتوسنتز انجام دهد ممکن است نتواند زنده بماند.

ممکن است در ابتدا با مشاهده زردی برگ نتوانید چیز زیادی در مورد علت آن دریافت کنید اما با حذف عوامل احتمالی دیگر و مشاهده دقیق‌تر الگوی زرد شدن برگ می‌توانید اطلاعات زیادی به دست آورده و علت را شناسایی کنید.

کمبود مواد معدنی خاک

شایع‌ترین علت کلروز، کمبود مواد معدنی در خاک است. گیاهان به جز هیدروژن، اکسیژن و کربن به مواد معدنی خاک نیز احتیاج دارند تا بتوانند زنده بمانند. این مواد معدنی از طریق ریشه های گیاه از خاک دریافت میشود. بهترین راه پی بردن به وضعیت خاک گیاه، آزمایش خاک است.

شناسایی عامل زرد شدن برگ از روی علائم

گیاهانی که دچار کمبود مواد معدنی هستند متناسب با نوع کمبود، علائم متفاوتی نشان میدهند.

برای مثال ممکن است زرد شدن برگ به صورت سبز ماندن رگبرگها و زرد شدن بافتهای بین آنها اتفاق بیفتد. برخی انواع کمبود مواد مغذی باعث میشوند برگهای قدیمی تر ابتدا زرد شوند در حالی که برخی کمبودها باعث زرد شدن برگهای جدیدتر میشود.

علت این است که برخی مواد معدنی در گیاه قابل انتقال بوده و در صورت نیاز از برگی به برگ دیگر انتقال می یابند. هنگامی که مواد مغذی قابل انتقال مانند نیتروژن در خاک کم می‌شود، گیاه نیتروژن را از برگهای قدیمی‌تر گرفته و به برگهای جدیدتر می‌رساند تا بتواند حداقل برای مدتی به رشد خود ادامه دهد. از دست دادن نیتروژن باعث می‌شود برگهای قدیمی زرد شود در حالی‌ که برگهای جدیدی که در حال رشد هستند سبز هستند. اما در مورد مواد مغذی غیر قابل انتقال مانند آهن، وضعیت به شکل دیگری است. در صورت کمبود آهن، گیاه نمی‌تواند آن را از برگهای قدیمی‌ترین برگیرد بنابراین برگهای جدید زرد می‌شوند در حالی که برگهای قدیمی‌تر سبز می‌مانند.

شکل- زرد شدن برگ در اثر کمبود آهن (به سبزی رگبرگها توجه کنید) 

از جمله مواد مغذی قابل انتقال علاوه بر نیتروژن می‌توان به فسفر، پتاسیم، منیزیم و نیکل اشاره کرد. از جمله مواد مغذی غیر قابل انتقال علاوه بر آهن می‌توان کلسیم، سولفور، بور، مس، منگنز و روی را نام برد.

پس از این که متوجه شدید با کمبود مواد مغذی قابل انتقال مواجه هستید یا غیر قابل انتقال، به دنبال سرنخ‌های بعدی باشید.

-         کمبود نیتروژن و پتاسیم هر دو در برگهای قدیمی تر دیده می‌شود اما زرد شدن ناشی از کمبود نیتروژن به صورت نسبتاً یکنواخت در سطح برگ و رگبرگها دیده می‌شود اما زرد شدن ناشی از کمبود پتاسیم از حاشیه های برگ و فواصل بین رگبرگها شروع می‌شود.

در تصویر بالا برگهای قدیمی تر گیاه گوجه فرنگی به شکلی زرد شده است که تنها نواحی بین رگبرگها را درگیر نموده است. بنابراین این گیاه اولا دچار کمبود ماده معدنی قابل انتقال است و ثانیا با توجه به الگو احتمالا کمبود منیزیم است.

    شکل - در تصویر بالا زرد شدن برگ در اثر کمبدود پتاسیم اتفاق افتاده است. 

    زرد شدن برگهای جدید اگر چه هم می‌تواند نشانگر کمبود آهن باشد و هم کلسیم، اما زرد شدن ناشی از کمبود آهن به صورت زردی یکنواخت در نواحی بین رگبرگهای سبز کوچک دیده میشود.

سایر دلایل زرد شدن برگهای گیاه

جدا از کمبود مواد مغذی خاک، دلایل دیگری نیز ممکن است باعث زرد شدن برگها شوند که الگوی آنها متفاوت است. برای مثال در صورتی که زرد شدن برگ در اثر آفت زدگی اتفاق افتاده باشد، بر خلاف زردی حاصل از کمبود مواد معدنی، متقارن نیست و معمولا الگوی نامتقارن دارد. بیماریهای قارچی نیز میتوانند باعث تغییر رنگ و زرد یا قهوه ای شدن برگها شوند که بر خلاف کلروز کمبود مواد مغذی، معمولا با علائم دیگری نیز همراه هستند.

همچنین کمبود نور و آبیاری بیش از حد و یا کم آبی نیز میتوانند باعث زرد شدن و پژمردگی برگها شوند.