زمان گلدهی در مرکبات به شدت تحت تاثیر عوامل محیطی خصوصاً دما و رطوبت خاک است.اغلب گونه های مرکبات در نواحی گرمسیری با زمستان های سرد فقط یک بار در سال و در اوایل بهار گل می دهند .در نواحی گرمسیری و ساحلی ممکن است درختان در طول سال چندین بار گل داده و یا اینکه دوره گلدهی بسیار طولانی داشته باشند .بخشی از نیاز غذایی مرکبات از زمین تأمین میشود و بخشی دیگر را با دادن کودهای حیوانی و شیمیایی(ماکرو و میکرو) تأمین میکنند.
ا
غلب گونه های مرکبات در نواحی گرمسیری با زمستان
های سرد فقط یک بار در سال و در اوایل بهار گل می دهند . در این نواحی گل انگیزی
در اواسط دی ماه صورت می گیرد . گل ها در جوانه های محوری روی شاخه های رویشی سال جاری
( هر دو رشد بهاره و تابستانه در اواخر تیر تا شهریور ) به وجود می آیند . بنابراین
جوانه های گل در جوانه های 12 ماهه ( از رشد بهاره ) یا 5-6 ماهه ( از رشد تابستانه
) اتفاق می افتد . پرتقال ، گریپ فروت و دورگ های نارنگی از این حالت تبعیت می کنند.
در نواحی گرمسیری
و ساحلی ممکن است درختان در طول سال چندین بار گل داده و یا اینکه دوره گلدهی بسیار
طولانی داشته باشند . در لیمو ها و لایم ها گلدهی در دو فصل از سال اتفاق می افتد
. البته عواملی چون بیماری ها ، بارندگی یا آبیاری بعد از یک دوره خشکی سبب تسریع در
گلدهی مرکبات می شود .
آغازش گل ها در
طول باز شدن جوانه ، در پاسخ به تحریک ایجاد شده توسط دماهای پایین زمستان اتفاق می
افتد . دماهای سرد سبب بیدار شدن جوانه ها از رکود و بلافاصله تحریک به گلدهی می شود
. بنابراین پاسخ به نیاز سرمایی توسط واکنش مریستم ها به رشد ، کامل می شود . معمولا
دماهای زیر 25 درجه سانتیگراد به مدت چند هفته جهت انگیزش جوانه های گل کافی مورد نیاز
است . البته هر چه این دما پایین تر بیاید و بالای صفر بماند انگیزش گل ها بیشتر شده
و درختان شکوفه بهتری در فصل بهار می دهند.
گل ها در مرکبات
دوجنسی بوده و به صورت منفرد یا گروه های کوچک در محور برگ و روی شاخه های جوان تشکیل
می شوند. زمان نمو گلهای موجود در یک گلآذین تا حد زیادی با هم فرق دارد. جوانه های
محوری گل بعد از نمو جوانه انتهایی شروع به نمو می نمایند. گلبرگ ها ابتدا در درون
جوانه و به صورت فلسی روی هم قرار دارند ولی با باز شدن و نمو گل خصوصاً در مرحله
بلوغ به میزان زیادی از هم فاصله می گیرند. پرچم ها و گلبرگ‌ها روی نهنج و درست زیر
صفحه ای کوتاه و حلقه مانند تشکیل می شوند. بساک ها در کنار و یا نزدیک به سطح کلاله
قرار داشته و مادگی را احاطه می نمایند. هر بساک از دو کیسه گرده تشکیل شده که به صورت
طولی شکافته می شوند. تخمدان از
۱۵-۸
برچه تشکیل شده
است. در مراحل اولیه رشد، در داخل مادگی دیواره ای وجود دارد که در حقیقت ترکیبی از
برچه های جوان است. برچه ها به تدریج به طرف بالا رشد نموده و حاشیه آنها به طرف داخل
و برآمدگی مرکزی متمایل می شوند. جفت در زاویه داخلی حفره هر یک از برچه ها شروع به
رشد نموده و تخمک ها را به تخمدان متصل می نماید. هر تخمک بالغ شامل ناف، خورش، کیسه
جنینی با هشت سلول و دو پوشش احاطه کننده است. دانه های گرده مرکبات چسبناک بوده و
گل ها توسط حشرات به دلیل رنگ جذاب و شهد زیاد، درشت بودن جام گل، عطر فراوان گل جذب
شده و بدین وسیله خودگرده افشانی یا دگرگرده افشانی می شوند. در شرایط مطلوب، هشت روز
پس از گرده افشانی عمل لقاح صورت می گیرد اما گاهی این مدت تا چهار هفته نیز طول میکشد
.
با توجه به مطالبی
که در مورد زمان گل دهی می دانیم حال به زمان و نحوه ی رژیم کودی مناسب می پردازیم:
از میان عناصر شیمیایی
که توسط درختان مرکبات مصرف می شود سه عنصر کربن، اکسیژن و هیدروژن در عمل فتوسنتز
تأمین می شوند. ازت، فسفر و پتاس عناصر اصلی تغذیه هستند که به مقدار زیاد از زمین
برداشت می شوند و به آنها عناصر ''ماکرو'' می گویند. در مقابل عناصری هستند که میزان
آنها در خاک کم و نیاز گیاه هم به آنها کم است ولی در تغذیه و تندرستی گیاه نقش مهمی
دارند و به آنها عناصر ''میکرو'' می گویند. بخشی از نیاز غذایی مرکبات از زمین تأمین
می شود و بخشی دیگر را با دادن کودهای حیوانی و شیمیایی(ماکرو و میکرو) تأمین می کنند.
استفاده از کود
حیوانی در تغذیه مرکبات:
مصرف کود حیوانی
علاوه بر تغذیه گیاه دارای نقش مهمتری در اصلاح خاک است. هر سه سال یک بار (اواخر زمستان)30-20
تن در هکتار در ناحیه فعالیت ریشه با خاک مخلوط گردد. ترجیحاً چالکود بدین ترتیب که
شیاری به عمق 20 سانتی متر در بیرون از آبچکان درخت ایجاد و کود ریخته شود.زمان کوددهی
پاییز تا اسفند و پس از برداشت میوه است.
استفاده از کود
شیمیایی در تغذیه مرکبات:
فسفر به صورت فسفات
آمونیوم، پتاس به صورت سولفاتپتاس و ازت به صورت سولفات آمونیم مصرف می شود. میانگین
مصرف فسفات آمونیم به ازای هرسال سن درخت 50 گرم است. سولفات پتاس به ازای هرسال سن
درخت 100 گرم و سولفات آمونیم به ازای هرسال سن درخت 200 گرم (در 2 تا 3 نوبت) است.
کودهای فسفره و
پتاسه پس از برداشت میوه تا اسفند ماه(ترجیحاً اسفند ماه ) با شخم باغ، همراه کود حیوانی
به زمین داده می شود. سولفات آمونیم از اسفند تا اردیبهشت در 2 تا 3 نوبت مصرف میشود.
نوبت اول همراه با شخم و با سایر کودها، نوبت دوم به صورت سرک با فاصله یک ماه از نوبت
اول و نوبت سوم (اگر بدهند) با نوبت دوم یک ماه فاصله خواهد داشت.
کود دهی به دو صورت
چالکود یا پخش سطحی و زیر و رو کردن خاک انجام می شود (به فاصله 50 سانتیمتر از تنه
درخت به سمت آب چکان درخت، کوددهی صورت می گیرد.
)
اگر آبیاری به روش
قطره ای باشد کودهای فسفره و پتاسه به صورت دستی و کود ازته همراه آب (محلول در آب
آبیاری) داده می شود.
عناصر فرعی که به
کودهای میکرو معروف هستند عمدتاً به صورت محلول بر روی درختان پاشیده می شوند. در مواردی
که ابیاری به روش قطره ای باشد کودهای میکرو نیز همراه آب به درخت داده می شوند. در
جنوب کشور از میان کودهای میکرو ''سکوسترین 138'' برای رفع کمبود آهن داده می شود.
در شمال کشور آهن، مس، روی، منگنز، منیزیم، کلسیم و گوگرد و بٌر مصرف می شود. زمان
مصرف کودهای میکرو یک نوبت و زمانی است که میوه به اندازه فندق است و نوبت دیگر 20
تا 30 روز بعد که میوه به اندازه گردو شده باشد.
همراه با موارد
کودی که در بالا ذکر شد و برای یک باغ مرکبات ضروری دانسته شد میتوان ازکود های هورمونی
محرک گل نیز استفاده کرد این نوع کود حاوی
ازت، پتاس، بر ، روی و مقادیر قاب توجهی از الکل های قندی، اسید های ارگانیک، آمینو
اسیدها ، کربوهیدرات ها، فیتو هورمون ها و ویتامین ها میباشد.
البته این نکته
قابل ذکر هست که این نوع کود در زمانی که میوه ها حالت فندقی میشوند میتوان به صورت
محلول پاشی با توجه به توصیه روی کود محلول پاشی می شود. در زمانی که مرکبات در گل
هستند محلول پاشی باعث ریزش گل شده و به درخت آسیب میرساند.
مجموعه این راهکارها
و مراقبت ها در نهایت منجر به باردهی بهتر و ماندگاری بیشتر گلهای مرکبات خواهد شد
.