بالنگ میوهای از دسته مرکبات است و جزو 4 مرکبات اصلی به شمار میرود. به هر باغداری که قصد ایجاد باغ مرکبات دارد، توصیه میشود که حتماً از درخت بالنگ نیز استفاده نماید.
بالنگ میوهای بیضی شکل و بزرگ است که پوست آن زرد رنگ و گوشت داخلش سفید رنگ میباشد. به آن اترج نیز گفته میشود. این میوه خواص دارویی و پزشکی فراوانی دارد و از برگ و شکوفهاش نیز به عنوان دارو استفاده میگردد. برگهای بالنگ پهن و طویل است و رنگ آن سبز و بسیار خوشبو است. دانه بالنگ کوچک است که نسبت به گوشت درون میوه کمی شیرینتر میباشد.
از میوه، پوست و دانه بالنگ استفادههای فراوانی در صنایع خوراکی میشود. پوست بالنگ جهت تهیه انواع کیک میوهای، ترشی، مربا، دمنوش، کوکی، مارمالاد و نوشیدنیها کاربرد دارد و میتوان از آن به عنوان طعم دهنده غلات و لبنیات نیز استفاده نمود. مربای بالنگ نیز از مشهورترین و پرکاربردترین انواع مربا با خواص غذایی زیاد است.
میوه بالنگ سرشار از انواع آنتی اکسیدان، فلاونوئید، ویتامینهای B و C ، روی، منگنز، آهن، کلسیم، پتاسیوم، سلنیوم، بتاکاروتن و انواع فیبر است. بالنگ خاصیت ضد نفخ دارد و مصرف آن به هضم غذا کمک میکند. به علت داشتن کلسیم، جهت آرامش اعصاب، ایجاد نشاط، بهبود گردش خون و تقویت قلب نیز از میوه بالنگ استفاده میگردد. از دیگر خواص آن نرم کنندگی سینه، ضد سرفه و جبران کننده کمبود آب بدن است. خانمها میتوانند جهت رفع دردهای دوران قاعدگی از بالنگ استفاده نمایند. از تخم بالنگ نیز جهت رفع تب استفاده میگردد.
از ترکیب میوه بالنگ و سرکه، ضمادی تهیه و جهت رفع دردهای مفصلی، ورم پوست و نقرس استفاده میگردد. پوست بالنگ جهت خوشبو سازی دهان نیز مفید است.
از بالنگ نوعی روغن گرفته میشود که برای تهیه دارو و رفع دردهای سیاتیک، درد کمر، درد مثانه و دردهای عصبی از آن استفاده میگردد.
افراد گرم مزاج از مصرف زیاد بالنگ باید پرهیز نمایند. در بعضی اشخاص نیز خوردن غیر متعارف بالنگ باعث ایجاد حساسیت، سوزش پوست، خارش و قرمزی میگردد.
از دانههای بالنگ جهت درمان زخم حشرات و سم مار و حیوانات گزنده نیز استفاده میگردد.
نهال بالنگ، گیاه مختص مناطق معتدل، مرطوب و نیمه گرمسیری است و در برابر تغییرات زیاد آب و هوایی، نسبتاً حساس است و نباید در مناطقی که یخبندان و دمای زیر صفر درجه دارند، کاشته شود. بالنگ در حرارتهای کمتر از 7 درجه دچار سرمازدگی میشود. همچنین این گیاه در برابر گرمای شدید و آفتاب سوزان نیز آسیبپذیر میباشد. بهترین دامنه دمایی برای رشد مناسب درخت بالنگ محدوده 15 تا 30 درجه سانتیگراد است.
در مناطق سردسیر این گیاه را در گلدان میکارند و در فصول سرد به نقاط داخلی ساختمان و یا گلخانه جابجا مینمایند.
بالنگ در هر شرایط آب و هوایی نیاز به تابش مستقیم آفتاب در حد 6 تا 8 ساعت در روز دارد.
بالنگ میوه بومی جنوب شرقی آسیا میباشد و در کشور ما هم در نواحی جنوبی و گاهی هم شمالی، پرورش داده میشود. وزن میوه آن تا یک کیلوگرم نیز میرسد. میوه بالنگ معطر و ضخیم است و نهال آن پس از کاشت، طی 4 سال به میوهدهی کامل میرسد.
گونه دیگری از میوه بالنگ نیز وجود دارد که دو طرف آن باریک است و به نام ترنج معروف است.
توجه به این نکته ضروری است که میوه درخت بالنگ پس از رسیدن از درخت نمیافتد و باید با دست برداشت شود و عدم برداشت میوههای آن باعث سنگینی و شکستگی شاخهها شده و در رشد جوانههای سال بعد، مشکل ایجاد میکند.
پرورش و نگهداری درخت بالنگ، شبیه درخت پرتغال است و پس از رشد به ارتفاع 2 تا 5 متر میرسد. عمر درخت بالنگ حدود 15 تا 25 سال است و هر سال حدود 30 کیلوگرم میوه از هر درخت برداشت میگردد. ریشه آن مانند درخت نارنج و تاج آن مثل بقیه مرکبات به صورت نامنظم در میآید و هنگام کاشت میبایست در فاصله حدود سه تا چهار متری نهال کناری کاشته شود.
بالنگ نسبت به کمآبی مقاومت خوبی دارد ولی نباید از طریق آب شور آبیاری گردد. جهت آبیاری حفظ رطوبت خاک بخصوص در فصول گرم کفایت کرده و دو تا سه بار در هفته آبیاری در حد متوسط نیازمند است. آبیاری درخت بالنگ باید به گونهای انجام شود که تا عمق حدود یک متری سطح زمین را پوشش دهد.
جهت کوددهی نهال بالنگ بهتر است در فصول رشد یعنی بهار و تابستان ماهی یکبار و در فصول پاییز و زمستان، هر دو تا سه ماه یک بار بر اساس ظاهر گیاه به آن کوددهی انجام شود. هنگامی که برگهای بالنگ سبز تیره است و میوه روی آن رویش کرده، نشانه شرایط خوب درخت است و نیاز به کوددهی ندارد. مواقعی که بیشترین مقدار گل و شکوفه بر روی درخت است، درخت به مواد مغذی نیاز دارد و باید علیرغم ظاهر خوب برای کوددهی آن اقدام نمود. کود مورد استفاده درخت بالنگ باید شامل پتاسیم، فسفر، نیتروژن، منگنز، آهن، مس و روی باشد.
جهت تکثیر بالنگ میتوان از قلمههای تهیه شده از درختان 2 تا 4 ساله و به طول حدود 20 سانتیمتر استفاده نمود.
درخت بالنگ باید در طول عمر خود در زمانهایی که شاخههای بیثمر و اضافه در نوک آن ایجاد میگردد، هرس شود و تیغ روی ساقههای آن در طول رشد درخت که باعث زخمی شدن میوهها میگردد، از درخت جدا گردد.
خاک مناسب جهت رشد نهال بالنگ، خاکهای اسیدی، سبک و غنی میباشد و باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. کاشتن نهال بالنگ در خاکهای قلیایی باعث عدم جذب عنصر آهن برای این گیاه خواهد شد. چنانچه نهال بالنگ در زمینهایی که به صورت غرقابی آبیاری میشوند، کشت شود، به سرعت از بین رفته و به اصطلاح، نهال میمیرد.
درخت بالنگ به انواع بالنگ کوهی، بالنگ شیرازی، بالنگ سبز و بالنگ شمال تقسیم بندی میگردد و در زمان خرید نهال باید از نوع آن مطمئن گردید.
هنگام خرید نهال بالنگ باید دقت نمود که سن نهال حدود یک سال بوده و ساقه و ریشه آن از نظر ظاهری از وجود بیماری و آفات عاری باشد. نهال بالنگ میتواند به آفات مخصوص مرکبات مانند کنه، شته، سفیدک و شپشک آلوده باشد. ریشه بالنگ نیز باید یکدست بوده و دارای پیچ خوردگی نباشد و جوانههای آن باید سالم و آماده تکثیر باشند.