ثعلب پنجه، گیاهی دارویی است و به نامهای دیگری مثل شاطریون، سه برگ، لومیری، سورقطون و کوکره نیز معروف است. حدود 25 نوع گوناگون آن در مناطق مختلف جهان و از جمله استانهای خوزستان، کردستان و نواحی ساحلی دریای خزر در ایران رویش میکند. ثعلب، خواص درمانی و دارویی فراوان دارد که میتوان از جمله مهمترین آنها به موارد زیر اشاره نمود:
از ثعلب پنجه به صورت دمکرده و جوشانده جهت درمان تشنج و رعشه، رفع اخلاط خونی و درمان سرماخوردگی، مشکلات و عفونتهای کلیه و ورم مثانه، درمان کمخونی، جلوگیری از انزال زودرس، تقویت کودکان شیرخوار و افراد لاغر، رفع ناراحتیهای معده و مشکلات گوارشی مانند یبوست، تقویت کننده اعصاب، درمان لقوه و فلج و از بین بردن جوش صورت و آکنه و بازسازی سلولهای پوستی، استفاده میگردد.
از ترکیب پودر ثعلب با مواد دیگری مانند گل پنیرک، روغن زیتون و یا گل سرخ، نوعی ژل شامپو مانند به منظور تقویت رشد مو تهیه میگردد. از مخلوط نمودن سبوس برنج و پودر ثعلب نیز ژل دیگری جهت آرایش و شفافیت پوست به دست میآید.
غده گیاه ثعلب را که در اوایل تابستان برداشت میشود، میتوان به عنوان یک دمنوش گیاهی بصورت انفرادی و یا با مخلوط دیگر گیاهان استفاده نمود. در طب سنتی مقدار دو گرم در روز به عنوان میزان مصرف مجاز، توصیه شده است.
جهت تهیه جوشانده و دم کرده ثعلب، مقدار حدود پنجاه گرم آن را در یک لیتر آب دم نموده و در نتیجه محلولی ژله مانند تهیه میگردد که میتوان یک استکان آن را در سه وعده روزانه مصرف نمود.
ثعلب پنجه که در واقع پیاز گیاه ثعلب است را همچنین به صورت پودر و خشک کرده در صنایع خوراکی، نوشابهسازی و تهیه انواع بستنی مانند بستنی یونانی، ترکی و ایرانی، استفاده مینمایند.
مصرف بیش از اندازه این گیاه دارویی باعث از کار افتادگی تارهای صوتی و سقط جنین در خانمهای باردار میگردد. افراد دارای بیماری وریکوسل که مبتلا به پیچخوردگی غیر طبیعی شبکه سیاهرگی در بالای بیضهمیباشند، نباید از ثعلب زیاد استفاده نمایند. افراد گرم مزاج نیز به علت طبیعت گرم ثعلب پنجه باید از مصرف بیش از حد آن به علت ایجاد ضعف در دستگاه عصبی و سیستم گوارشی، پرهیز نمایند.
از ترکیبات داخلی این گیاه دارویی میتوان به مواد پروتئیدی، نشاسته، کربوهیدرات، مواد قندی، آمیدون، موسیلاژ، املاح معدنی و کومارین نام برد.
ثعلب پنجه یا پنجهای که جزو کوچکترین دانههای گیاهی در طبیعت است، طبیعتی گرم و مرطوب دارد و دارای طعم تند و شیرین بوده و کمی لزج میباشد.
امروزه شرکتهای دارویی و مراکز تولید مختلفی گیاه ثعلب پنجه را به صورت بسته بندی به بازار عرضه مینمایند که معمولاً با وزن تقریبی حدود 10 گرم در عطاریها و فروشگاههای اینترنتی وجود دارند. بعضی افراد سودجو با روشهای شیمیایی اقدام به تهیه پودر ثعلب مینمایند، لذا هنگام خرید باید به مجوزهای شرکت تولید کننده و زمان انقضاء محصول و استانداردهای غذایی مربوطه توجه نمود.