گیاه تربد، بومی مناطق هندوستان، مالزی و استرالیا میباشد. قسمت مورد استفاده آن در طب سنتی، بیشتر ریشه یا ریزوم گیاه است. تربد گیاهی چند ساله است و در کشور ما وجود آن گزارش نشده است. نام انگلیسی آن Indian Jalap است و به آن تربید و تریپوتا هم گفته میشود.
تربد گیاهی پیچنده و بالا رونده است و برگهای آن به شکل قلب است که پوشیده از کرک میباشد. گلهای تربد رنگ آبی کبود دارد. ساقه زیرزمینی تربد پر از ماده صمغی شکل است که به شکل قطرات کوچک و زرد رنگی است و همان صمغ تربد را بوجود میآورد. از ریشه، پوست و برگ گیاه تربد در طب سنتی استفاده میگردد.
گیاه دارویی تربد، مدرّ و مسهل است و افرادی که مشکلات کلیوی، سوء هاضمه و مشکل اجابت مزاج دارند، میتوانند از آن کمک بگیرند. جهت دفع سموم مارگزیدگی و عقرب گزیدگی نیز از ریشه گیاه تربد استفاده میشود. اشخاصی که دردهای مفصلی، روماتیسم، آستئو آرتریت و نقرس دارند، میتوانند از تربد جهت درمان و کاهش التهابات مفاصل استفاده نمایند.
جهت بازسازی نسوج خانمهایی که به تازگی وضع حمل نمودهاند، ساقه و سرشاخههای له شده تربد را بر روی آن قرار داده و ترمیم مینمایند.
جهت قطع سرفههای مزمن، عوارض تنفسی مثل برونشیت، ذاتالریه، سل، دردهای سینه، تنگی نفس، احتقان ریه و پاکسازی مجاری تنفسی، از ترکیب تربد و تخم کتان و روغن بادام استفاده میگردد. جهت درمان اشخاصی که به صرع، مالیخولیا و جنون مبتلا هستند، ترکیب تربد و پوست هلیله کابلی را توصیه نمودهاند.
مصرف تربد به علت داشتن خواص ضد التهابی میتواند به کاهش دردهای عصب سیاتیک کمک نماید. تربد برای ناراحتی نقرس نیز مفید است و به علت خواص آرامبخشی میتوان به منظور داشتن خواب راحت و رفع اضطراب از آن استفاده نمود. چنانچه در بدن شخصی بلغم غلیظ حادث شده باشد، مصرف تربد و زنجبیل میتواند به کاهش و رفع بلغم کمک فراوانی نماید.
تربد خواص ملینی دارد و جهت رفع مشکلات گوارشی، پاکسازی کرمهای روده، درمان انواع عفونتهای رودهای ناشی از پاتوژنهای مختلف، رفع مشکلات کبد، درمان بواسیر، حل دردهای معده، تسکین علائم آرتروز و یبوست نیز توصیه شده است. مصرف تربد میتواند به پایین آوردن تب کمک نماید. تربد خواص اثبات شدهای در تصفیه خون، کاهش سطح قند خون برای افراد دیابتی، تنظیم سطح کلسترول در شریانهای خونی و درمان مشکلات پوستی دارد و میتواند به رفع خارش، قرمزی، ترشحات عفونی و احساس سوزش کمک نماید.
مقدار مصرف مجاز تربد به صورت ریشه در حد 12 گرم و به صورت دم کرده به مقدار 20 گرم در روز است. مصرف مجاز صمغ رزینی آن نیز حداکثر، نیم تا یک گرم در روز میباشد.
هنگام به کار گیری ریشه گیاه تربد باید آن را نیم کوب کرده و از کوبیدن زیاد آن خودداری نمود، زیرا به صورت گردههای نرم در میآید که برای پرزهای روده مضر است.
نیم کوب شده ریشه تربد را میتوان با مقداری نمک و آب سرد استفاده کرد یا با زنجبیل، شکر سرخ و آب گرم مخلوط کرده و استفاده نمود. از ترکیب تربد با زنجبیل و نبات به منظور رفع تنگی نفس و کاهش سرفههای سرد استفاده میگردد.
مصرف تربد برای افراد گرممزاج، مضر است. در صورت نیاز، این افراد باید تربد را با روغن بادام یا روغن پسته چرب کرده و با کتیرا بخورند. به این نوع تربد که با روغن چرب شده و حدت آن کم میشود، تربد تدبیر شده میگویند.
خانمهای باردار و شیرده و اشخاصی که سیستم گوارشی ضعیف دارند، بهتر است از مصرف تربد خودداری نمایند.
ترکیب شیمیایی گیاه دارویی تربد از موادی چون جالاپین، تور پتن، ایپومیک اسید، تامپی کولیک اسید، والریانیک اسید، جالاپیکا اسید و صمغی شبیه رزین جالاپ تشکیل شده است.
از نظر طب سنتی، تربد دارای طبع گرم و خشک است.
گیاه دارویی تربد به صورت قرص، کپسول، عصاره و جامد فروخته میشود که باید قبل از خرید در مورد دوز مصرفی و نوع محصول مورد نیاز با پزشک طب سنتی مشورت گردد. این گیاه دارویی را باید از فروشندگان باسابقه و معتبر خریداری نمود و به کیفیت و مرغوبیت آن هنگام خرید توجه لازم را مبذول داشت.