گیاه کراویا Caraway که به آن شاه زیره و زیره کوهی نیز گفته میشود، دارای عطر و طعمی تندتر و تلختر از زیره است. کراویا یک گیاه دارویی قدیمی است و در اروپای مرکزی و شرقی و کشورهایی مثل سوئد، آلمان، لهستان و فنلاند به عنوان یک چاشنی جهت آشپزی و پخت شیرینی و کیک یا استفاده در انواع سالاد و طعمدار کردن گوشت و مرغ مصرف میگردد.
زیره و کراویا شباهت ظاهری زیادی با یکدیگر دارند و اغلب با هم اشتباه گرفته میشوند. به جز تفاوت بو و مزه، میتوان گفت که کراویا رنگ تیرهتری نسبت به زیره داشته و ظاهر خمیدهتری دارد.
کراویا دو نوع متفاوت در بازار تجاری دارد که به نامهای کراویا بستانی و کراویا بری معروف هستند و خواص درمانی مشابهی دارند. در طب سنتی کراویا نوع بری با نام قردمانا نیز شناخته میشود.
مهمترین خصوصیت بارز کراویا، درمان مؤثر زود انزالی در آقایان و تقویت قوای جنسی آنها توسط آزاد کردن اکسید نیتریک از سلولهای درون رگ و بالا بردن فشار خون در بافتهای تناسلی میباشد. علاوه بر آن مصرف کراویا به افزایش هورمون تستسترون در مردان کمک مینماید. کراویا خاصیت ضد میکروبی دارد و با آزاد کردن عنصری به نام مگالومیسین باعث ایجاد خواص آنتیبیوتیکی و کاهش عفونت بدن میگردد.
مصرف شاهزیره در چند مطالعه بالینی به کاهش اشتها و در نتیجه به کاهش وزن و توده چربی بدنی کمک نموده است. شاهزیره همچنین میتواند به کاهش تریگلیسیرید و کلسترول بد خون منجر گردد. از دیگر خواص کراویا، تأثیر این داروی گیاهی در درمان دیابت است که باعث کاهش قند خون بخصوص در افراد دارای اضافه وزن میگردد.
کراویا منبع خوبی از آهن است که میتواند به خانمهای جوان در حین دوران قاعدگی جهت رفع کمبود آهن کمک نماید. شاه زیره از داروهای رایج جهت رفع سوء هاضمه است که به هضم بهتر غذا، افزایش فعالیت آنزیمهای گوارشی، کارکرد منظم دستگاه گوارش و افزایش سرعت هضم غذا منجر میگردد.
گیاه داروئی کراویا در بیشتر موارد جهت رفع زودانزالی و تقویت قوای جنسی مردان استفاده میگردد. با استفاده از ترکیب کراویا به مقدار دو واحد و تخم کاهو، تخم گشنیز، سداب، تخم خرفه، سیاهدانه، شاهدانه و ایرسا هر کدام به اندازه یک واحد، مکملی تهیه میشود و با همین وزن عسل ترکیب کرده و دو ساعت قبل از آمیزش به اندازه یک قاشق مرباخوری مصرف میگردد. در استفاده از این مکمل گیاهی، باید اعتدال را رعایت نمود.
در روش دیگر میتوان صمغ عربی را با روغن بادام کمی حرارت داده و سرخ نمود تا صمغ عربی به پودر تبدیل شود و کراویا را به صورت آسیاب شده به آن اضافه نموده، حرارت داده و سپس با شکر مخلوط کرده و روزی دو مرتبه به اندازه یک قاشق چایخوری در صبح و عصر همراه با شیر به مدت دو ماه مصرف نمود.
حتماً جهت تهیه ترکیبات گفته شده و میزان دقیق مصرف آنها باید با پزشک متخصص طب سنتی مشورت شود.
مصرف زیاد کراویا باعث کاهش سطح قند خون میگردد، لذا افراد دیابتی باید هنگام استفاده از این گیاه دارویی قند خون خود را کنترل نمایند. کودکان و نوجوانان به علت عدم اطلاعات در زمینه مصرف کراویا از خوردن آن منع شدهاند. همچنین مانند بسیاری از گیاهان داروئی، خانمها در دوران شیردهی و بارداری مجاز به استفاده از کراویا نیستند.
مهمترین ترکیبات کراویا فنولها، فلاونوئیدها، آلکالوئیدها و ترپنها هستند که به عنوان آنتی اکسیدان و تثبیت کننده رادیکالهای آزاد در بدن عمل مینمایند.
همان طور که گفته شد، کراویا یا شاهزیره به علت تشابه اسمی و تشابه ظاهری با زیره، گاهی با آن اشتباه گرفته شده که هنگام خرید محصول شاهزیره باید به این مسئله دقت نمود. در بازار تجاری مکملهای ترکیبی با نام کراویا وجود دارند که یکی از مواد تشکیل دهنده آنها کراویاست و به منظور درمانهای خاصی مثل زود انزالی آماده شدهاند و هنگام خرید باید به محصول انفرادی یا ترکیبی بودن کراویا توجه کافی اعمال گردد.
کراویا نسبت به بیشتر گیاهان دارویی، داروی گیاهی گرانقیمتی است، لذا باید از کیفیت، خلوص و اصل بودن این محصول قبل از خرید اطمینان حاصل گردد که این اطمینان را میتوان از سوابق و اعتبار فروشنده کسب نمود.