بذر ریحان که در فرهنگ عامیانه به آن تخم ریحان گفته میشود، ظاهری مانند کنجد دارد و رنگ آن سیاه است. اغلب افراد تخم ریحان را با تخم شربتی اشتباه گرفته و این دو را مانند هم میدانند. دانههای تخم ریحان سفتتر بوده و جویدن آن مشکل است. از بذر ریحان در پخت انواع غذاها، سوپها، انواع سس و تهیه نوشیدنی میتوان استفاده نمود. تخم ریحان، تخم چیا و تخم شربتی از دانههای خوراکی دارویی متداول هستند که مورد استفاده و محبوبیت بسیاری از مردم قرار دارند و مصرف میگردند. بذر ریحان در کشورهای هند و چین بسیار متداول بوده و مورد توجه فراوان میباشد.
خواص بذر ریحان مانند خواص سبزی ریحان است و این فراورده غذایی به علت داشتن مواد غنی، به عنوان داروی گیاهی به کار گرفته میشود.
بذر ریحان به علت داشتن مقادیر فراوان آنتی اکسیدان، نقش مهمی در پیشگیری از انواع سرطان دارد. منیزیم موجود در بذر ریحان به سلامت قلب و عملکرد صحیح ماهیچههای آن کمک مینماید و همچنین باعث جلوگیری از افسردگی، استرس، اضطراب و سردردهای میگرنی میباشد. از خواص شگفتانگیز بذر ریحان، کنترل قند خون و دیابت نوع یک و دو در افراد مستعد به این بیماری میباشد. مصرف شربت تخم ریحان به کارکرد منظم کلیه و افزایش کار مثانه و دفع سنگهای کلیوی کمک مینماید. فیبر موجود در بذر ریحان باعث جلوگیری از افزایش وزن و کاهش اشتها میگردد. به منظور کاهش یبوست نیز میتوان بذر ریحان استفاده نمود. بذر ریحان به تنظیم عملکرد دستگاه گوارش، رفع نفخ مزمن، کاهش اسیدیته معده و افزایش باکتریهای مفید روده منجر میگردد.
از فواید خوب تخم ریحان، درمان سرماخوردگی و آنفلوانزای ویروسی است که از گسترش آن در بدن جلوگیری مینماید. بذر ریحان همچنین میتواند از گرفتگیها و اسپاسم عضلات و ماهیچههای بدن به علت افزایش اسید لاکتیک پیشگیری نماید. جویدن بذر ریحان به بهداشت دهان و دندان نیز کمک فراوانی مینماید.
متداولترین نحوه مصرف تخم ریحان، استفاده به صورت محلول در آب است که پس از ترکیب آن با آب، حالت ژلهای و لعابدار به خود میگیرد و به رنگ خاکستری در میآید. جهت استفاده از حداکثر خواص بذر ریحان، باید مقدار مورد نیاز را از یک شب قبل در آب خیسانده تا به ماکزیمم حالت تورم و پفکردگی در روز بعد برسد و سپس خورده شود.
از تخم ریحان به صورت پودر نیز ادویههای خوشبویی تهیه شده و در پخت غذا به کار گرفته میشود. عصاره مخصوصی از این گیاه دارویی به دست میآید که در سالاد، ژله و به عنوان جایگزین چربی ماست و تهیه سس مایونز استفاده میگردد.
مصرف روزانه یک قاشق غذاخوری در حد 15 گرم تخم ریحان میتواند 15% کلسیم، 10% منیزیم و 10% آهن مورد نیاز بدن را تأمین نماید.
اطلاعات و گزارش قابل توجهی از مضرات مصرف تخم ریحان ارائه نشده است و این گیاه دارویی از بیضررترین داروهای طب سنتی میباشد. بعضی افراد نسبت به مصرف زیاد آن واکنش آلرژیک از خود نشان میدهند.
به علت کاهش استروژن و تحریک قاعدگی در بدن خانمها، مصرف بذر ریحان در زمان بارداری و شیردهی به علت احتمال آسیب به جنین، ممنوع گردیده است.
افرادی که فشار خون پایین دارند در استفاده از بذر ریحان باید تعادل را رعایت نمایند. نوزادان، کودکان و افراد خیلی سالخورده به علت احتمال انسداد گلو و ایجاد خفگی، بهتر است از مصرف تخم ریحان خودداری نمایند.
بذر ریحان یک ماده روغنی است که هنگام خیس شدن، حالتی روان داشته و بویی خوش دارد. ترکیبات این داروی گیاهی را لینالول، استراگل، سینئول، اوژنول، متیل کاوی کول، اوسیمن، سینامات متیل، مواد قلیایی، آنتول و سسکیترپن تشکیل میدهد. مواد معدنی دیگر بذر ریحان، پتاسیم، منیزیم، منگنز، آهن، مس، کلسیم، اسید فولیک و ویتامین آ میباشد. از نظر ارزش غذایی، بذر ریحان شامل چربی، پروتئین، کلسترول، کربوهیدرات و فیبر خوراکی است.
طبیعت بذر ریحان، گرم و تر میباشد.
بذر یا تخم ریحان را باید از منابع معتبر و باسابقه تهیه کرده و از کیفیت و تازگی آن هنگام خرید اطمینان حاصل نمود. با توجه به شباهت زیاد آن با تخم شربتی، هنگام خرید از فروشگاههای معمولی بهتر است از عدم اشتباه این دو داروی گیاهی با یکدیگر، اطمینان حاصل نمود.