علف چاي و خواص آن

خبرگزاري آريا- نام هاي ديگر علف چاي، گل راعي، گل هزار چشم و هوفاريقون است. در عربي به آن حشيشه القلب مي گويند. 

نام هاي ديگر علف چاي، گل راعي، گل هزار چشم و هوفاريقون است. در عربي به آن حشيشه القلب مي گويند. ازخواص اين گياه مي توان به مواردي چون ضدافسردگي، ضد ميکروب و ويروس و ضد سوختگي اشاره کرد.

علف چاي با نام علمي Hypericum perforatum گياهي است علفي و دائمي به ارتفاع تا يک متر، با بوي معطر و در زمان گل دهي بسيار زيبا.

زمان گلدهي گياه برحسب ناحيه رويش از ارديبهشت تا مهرماه مي باشد. محل رويش گياه در کوهستان ها و ارتفاعات نواحي شمالي کشور مي باشد. البته در ارتفاعات متوسط و کم بسياري از نقاط از جمله کرج، راه چالوس، لاهيجان، اروميه، بروجرد، گنبدکاووس، کلاردشت و اطراف تهران نيز رويش دارد.

قسمت مورد استفاده دارويي گياه سرشاخه هاي گلدار آن است.

ترکيبات مهم

مهم ترين اجسام موجود در گياه شامل 05/0 تا 3/0 درصد نفتودي آنترون ها از جمله هيپريسين، پزدوهيپريسين، ايزوهيپريسين، پروتوهيپريسين، هيپرفورين و ادهيپروفورين مي باشند. ميزان 2 تا 4 درصدي فلاونوئيدها از جمله هيپروزيد، هيپرين، کورستين، ايزوکورستين و روتين؛ ميزان 7 تا 15 درصد تانن هاي کاتشين؛ مقدار کمي اسانس؛ مقدار کمي پروسيانيدين؛ گزانتون ها؛ کاروتنوئيدها و فنل هاي اسيد کربوکسيليک از جمله کافئيک، کلروژنيک و فروليک مي باشند.

از بين ترکيبات فوق مهم ترين آن ها هيپريسين و پزدوهيپريسين است که از 0095/0 تا 466/0 درصد در برگ ها و تا 24/0 درصد در گل ها وجود دارند. گياه و داروهاي تهيه شده صنعتي از اين گياه برحسب اين دو ماده استاندارد مي شوند.

موارد استفاده در طب سنتي

به عنوان ضد التهاب و ورم برونش ها و دستگاه تناسلي ادراري.

درمان آسيب مجاري صفرا، التهاب مثانه، سرماخوردگي معمولي، ترش کردن، خونريزي، ميگرن، سردرد، سياتيک، زخم معده، ادرارآور، قاعده آور، ضد مالاريا، ضدشب ادراري.

به طور موضعي جهت بريدگي و سوختگي، درمان زخم ها، عفونت هاي ميکروبي و ويروسي استفاده مي شود.

اثرات مهم

خاصيت ضد افسردگي

هيپريسين قادر است هر دو نوع A و B منوآمينواکسيداز (MAO) را مهار نمايد. از اين نظر مي تواند در استفاده هاي کلينيکي به عنوان ضدافسردگي، ضداضطراب، بي خوابي، بدخوابي، احساس بي ارزشي، بي اشتهايي، خونسردي و بي احساسي، افسردگي هاي فصلي(مانند پاييز، زمستان و يا سستي در بهار و تابستان) کاربرد داشته باشد. هم چنين تاثير اين گياه در فعاليت هاي مغزي بسيار رضايت بخش بوده و اين موضوع با آزمايشات الکتروآنسفالوگراف و به روش دوسوکور ثابت شده است.

بيشتر از 25 تحقق دوسوکور بر روي 1757 نفر که داراي افسردگي خفيف تا متوسط بودند نشان داد که علف چاي به صورت عصاره استاندارد در درمان آن ها بسيار رضايت بخش بوده است. در سال 1994 در آلمان معادل 66 ميليون دوز روزانه از آن توسط پزشکان نسخه شده است.

گياه علف چاي با گياه چاي معمولي ارتباطي ندارد و فقط گياه علف چاي به طور هرز در ميان بوته هاي چاي شمال کشور مي رويد و بدين نام مشهور گشته است

اثرات ضد ميکروب و ويروس

عصاره گياه علف چاي داراي اثرات ضدميکروب و ويروس قوي بر روي بسياري از ميکروارگانيزم هاي با اهميت و بيماريزا است. مطالعاتي که تاکنون انجام شده نشان مي دهد که بر ضدويروس آنفلوآنزاي تيپ هاي A و B، ويروس تبخال نوع 1 و 2، ويروس وزي کوليا استوماتيتيس و ويروس ايدز(HIV) داراي اثرات قوي است. هم چنين بر ضد هر دو نوع ميکروب هاي گرام منفي و مثبت از جمله استافيلوکوک اورئوس، استرپتوکوک موتانس، پروتئوس ولگاريس، اشرشياکلي و پزدوموناس آئروژنيوزا تاثيرات قوي اي دارد.

اثرات ضد سوختگي زخم

به عنوان ضد زخم، ضدسوختگي، ضد آفتاب، ضد درد ماهيچه ها و ضد خونريزي سطحي کاربرد دارد. محصولاتي که براي اين منظور تهيه شده است به صورت پماد لوسيون از عصاره مي باشد که به طور مستقل و يا همراه با گياهان ديگر به تعداد زياد و متنوع ساخته شده اند.

محصولات دارويي موجود

محصولات بسيار متنوعي از جمله چاي، عصاره روان، تنتور، قرص، دراژه، کپسول، قطره، پماد و لوسيون از اين گياه تهيه شده است.

طريقه و مقدار مصرف

چاي: چاي کيسه اي(تي بگ) تهيه شده از آن اصولا 2 گرمي بوده که در يک ليوان آب تهيه مي گردد و تا 3 بار در روز مي تواند مورد استفاده قرار گيرد.

گل خشک: به مقدار 2 تا 4 گرم به صورت دم کرده يا جوشانده تا سه بار در روز(جمعا 6 تا 12 گرم در روز) مي تواند مصرف گردد.

تنتور: 3 تا 6 ميلي ليتر تا سه بار در روز(جمعا 9 تا 18 ميلي ليتر در روز) توصيه مي گردد.

عصاره روان: 1 تا 2 ميلي ليتر تا سه بار در روز(جمعا 3 تا 6 ميلي ليتر در روز) توصيه مي گردد.

قطره: در صورتي که از نوع استاندارد که حاوي 3/0 درصد هيپريسين است استفاده شود، 30 قطره تا سه نوبت در روز(جمعا 90 قطره در روز) مصرف مي گردد.

قرص: روزي 1 تا 3 قرص برحسب شدت بيماري ميل شود.

مقدار مصرف انواع فرآورده ها به هر شکل تا معادل 7/2 ميلي گرم "هيپريسين ها" در روز بلامانع است.

عوارض جانبي و موارد منع مصرف

در حد ميزان مصرف دارويي معادل(7/2 ميلي گرم هيپريسين به طور روزانه که مساوي 9 ميلي ليتر قطره استاندارد مي باشد) داراي هيچگونه عارضه جانبي نمي باشد. با مقادير مصرف زياد ممکن است باعث حساسيت به نور گردد، البته اين موضوع فقط در حيوانات مانند گوسفند گزارش شده و در انسان مشاهده نشده است. احتمال داده مي شود که با 30 تا 50 برابر مقدار مصرف دارويي مي تواند حساسيت به نور(فتوتوکسيسيته) ايجاد کند. عوارض مطالعه شده برحسب آمار اين گياه و فرآورده هاي مربوط بسيار محدود مي باشد به طوري که کليه عوارض خفيف و موقتي آن به 5/2 درصد موارد مصرف کننده مي رسد که شامل التهاب روده و معده به ميزان 55/0 درصد، آلرژي به گياه به ميزان 5/0 درصد، ايجاد خستگي به ميزان 4/0 درصد و بي خوابي به ميزان 26/0 درصد مي باشد.

منع مصرف اين گياه فقط در صورت حساسيت به اين گياه مي باشد.

تداخلات دارويي

با غذاهاي داراي مقادير زياد تريپتامين مانند پنير، داروي فلوکستين، مهار کننده MAO، داروهاي ضد ايدز، داروهاي قلبي حاوي ديگوگسين بهتر است مصرف نشود چون ممکن است مقدار کمي اثرات آن ها را کاهش دهد.

نکات قابل توجه

1-  از فرآورده هاي دارويي صنعتي اين گياه قرص و قطره هايپيران مي باشد که در کليه داروخانه هاي کشور به عنوان داروهاي رسمي ايران بدون نسخه عرضه مي گردند.

2 -  گياه علف چاي داراي حدود 20 گونه و واريته در نقاط مختلف ايران است و چند گونه از آن ها بسيار مشابه مي باشند، ولي فقط يک گونه ي آن دارويي است. هم چنين بعضي از گونه ها نيز سمي مي باشند، به همين دليل بهتر است از فرآورده هاي موجود در داروخانه استفاده نمود نه گياه مربوطه تا خطري ايجاد نشود.

3-  دارو دير اثر بوده و اثرات آن از 4 تا 6 هفته پس از مصرف شروع مي شود، بنابراين براي رسيدن به اثرات مطلوب احتياج به زمان است.

  توصيه مي گردد براي اطمينان از اثر دارو حداقل مصرف آن را دو ماه ادامه داد و در صورت بي اثر بودن موضوع را با پزشک و يا داروساز داروخانه در ميان گذشت.

4-  قطره را هرگز نبايد به طور مستقيم ميل نمود و حتما بايد در مقدار کمي آب رقيق گردد.

5-  داروي هايپيران ممکن است در حدود 2 درصد افراد ايجاد دل آشوب معده گردد که پس از يک ماه مصرف از بين مي رود.

6-  در دو درصد افراد مصرف کننده جهت تسکين ميگرن ممکن است در روزهاي اول مصرف، سردردها افزايش يابد که پس از دو تا چهار هفته از بين رفته و تکرار نخواهد شد.

7-  افرادي که براي تسکين ميگرن از هايپيران استفاده مي نمايند بايد هر روز از آن مصرف کنند. دارو در شروع حمله هاي ميگرني مانند داروهاي شيميايي چندان موثر نخواهند بود.

8-  در صورت استفاده صحيح و با ميزان کافي، موفقيت تسکين ميگرن توسط هايپيران در افراد ايراني بيش تر از نود درصد مي باشد. اين موضوع توسط تحقيقات کلينيکي چند سال گذشته در دانشگاه انجام شده است.

9-  موفقيت درمان افسردگي هاي ضعيف تا متوسط توسط هايپيران 93 درصد بوده که با انجام چندين مطالعه کلينيکي در ايران و جهان مورد تاييد قرار گرفته است.

10-  فرآورده هاي مشابه هايپيران با نام هاي تجارتي مختلف که توسط کارخانجات جهان ساخته مي شوند، پرمصرف ترين داروي گياهي دهه اخير در مشکلات روحي رواني و افسردگي بوده است.

11-  گياه بلافاصله پس از چيدن بايد خشک شود در غير اين صورت ممکن است مواد فعال آن از بين بروند.

12-  گياه علف چاي با گياه چاي معمولي ارتباطي ندارد و فقط گياه علف چاي به طور هرز در ميان بوته هاي چاي شمال کشور مي رويد و بدين نام مشهور گشته است.