چراغ سلامت بازارهای میوه و تره بار سبز شد

نگرانیها در سلامت صیفی جات و سبزیجات بهخاطر آبیاری با فاضلاب و استفاده غیر استاندارد از کودها و سموم کشاورزی اگرچه امروز همراه با صحبتها درباره ناسالم بودن هوا و نیترات آب افزایش یافته است، اما ماجرای این آلودگیها و حاشیههای مربوط به آن سابقهای چند ساله دارد. در فاصله زمانی سالهای 89-88؛ درست آن موقع که بحثها درباره آبیاری زمینهای کشاورزی جنوب تهران با آب فاضلاب به شورای شهر تهران رسیده بود، اعضای شورا در نخستین قدم سازمانهای مسئول را مکلف کردند تا طرح پایش محصولات کشاورزی موجود در بازارهای تهران را در دستور کار قرار دهند.

معصومه ابتکار که در آن زمان هنوز از «بهشت» به «پردیسان» نرفته بود، موضوع آلایندگی فرآوردههای غذایی را پیش کشید و اعلام کرد که قانون پایش این فرآوردهها 40 سال است روی زمین مانده و تاکنون اجرایی نشده است. خود او چند سال بعد یعنی در سال 91 به نتایج پایشی که شهرداری تهران مکلف شده بود، روی محصولات کشاورزی انجام دهد، پرداخت و اعلام کرد محصولات موجود در بازار20درصد آلایندگی دارند. در آن زمان البته اظهار نظرها آنقدر زیاد شد که عدهای را به شک و شبهه انداخت که آیا هر محصول زراعی که سر سفره خانوارها گذاشته میشود، به فلزات سنگین و نیترات و سایر سموم آلوده است؟ مصوبه شورای شهر البته دستور دیگری هم داشت و آن اینکه بودجهای هم برای ترویج و تشویق مردم به محصولات ارگانیک اختصاص داده شد.

آزمایش خاک و گیاه

بخش دیگر بودجه هم به سمت پایش و آزمایش محصولات موجود در بازار رفت و بر این اساس با 25 آزمایشگاه خاک شناسی و گیاه شناسی قرارداد بسته شد، اگرچه نتایج آزمایشها هیچ وقت به صورت علنی مطرح نشد تا مردم نسبت به سلامت آنچه میخورند اطمینان حاصل کنند؛ اما برخی اظهار نظرها نشان میداد نتایج این آزمایشات به قدری فاجعهآمیز بوده که به صورت محرمانه در صحن غیرعلنی شورای شهر مطرح شده و سپس به صورت یک هشدار جدی در اختیار دولت و مجلس قرار گرفته است. به عنوان نمونه حافظی رئیس کمیسیون محیط زیست شورا در اظهار نظری جنجالی اعلام کرده بود: «گزارشی که از سوی شورای راهبردی پایش مواد غذایی به شورای شهر ارائه شد، گزارش نگرانکنندهای بود. میزان آلودگی محصولات مختلف غذایی از جمله میوه، صیفیجات و سبزیجات به کودهای شیمیایی و سموم کشاورزی و نیترات بالا بود؛ مثل پیاز که میزان نیترات موجود در آن 5 برابر استاندارد بود. در حالی که سرانه مصرف پیاز در ایران بسیار بالاست (20 کیلو در سال سرانه ایرانیان در برابر سرانه 5 کیلویی جهانی) و ما هم به عنوان پزشک مردم را توصیه به مصرف سبزی میکنیم؛ اما از طرف دیگر این تهدیدات هم وجود دارد.»

جدیدترین اظهار نظرها درباره پایش صیفی جات و سبزیجات شهر تهران حالا پس از 4 سال از زبان «علی محمد شاعری»، رئیس ستاد محیط زیست شهرداری تهران شنیده میشود. او در اظهارنظری متفاوت، خیال مردم را از بابت پایش محصولات راحت کرده و میگوید: «براساس پایشها همه محصولاتی که در سازمان میادین میوه و تره بار عرضه میشوند آزمایش میشوند و سعی شده از مراکزی این محصولات تهیه شوند که فاقد آلودگی هستند.» شاعری همچنین اشاره ای هم به تخلیه فاضلاب شهری در اراضی جنوبی تهران کرده و تأکید میکند: «فاضلاب شهر تهران به انواع آلایندهها آلوده بوده و محصولاتی که از این فاضلاب آبیاری میشوند، اگر پایش نشده باشند، سلامت مصرفکنندگان را تهدید میکنند.»

با این حال سؤال اینجاست که چه میزان محصول از طریق آب فاضلابها آبیاری میشود و مسئولیت این قصه به چه کسی مربوط است؟

هماکنون 184 میدان میوه و تره بار در تهران فعال است که روزانه 350 تا 500 هزار مشتری دارد. آنطور که علی عفتی، معاون بهداشت و کنترل کیفیت سازمان میادین میوه و تره بار میگوید: «تاکنون حدود 10 هزار نمونه از 40 محصول پر مصرف در مراکز پایش ما مورد آزمایش قرار گرفته که نتایج آن هم به وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی و شورای شهر ارسال شده است.»

آن طور که او میگوید فرآیند پایش در طول این سالها، هرگز متوقف نشده و تا الان هم ادامه دارد، اما هر آنچه در بازار تهران اعم از میوه فروشیهای سطح شهر توزیع میشود، از یک منبع سرچشمه میگیرد و نمیتوان آنها را از هم تفکیک کرد.

عفتی تأکید میکند: «شهرداری هیچ دخالتی در فرآیند تولید محصولات کشاورزی ندارد و تنها یک شبکه توزیعی است؛ بنابراین این وظیفه وزارت بهداشت و جهاد کشاورزی است تا مناطق آلوده یا محصولات ناسالم را از چرخه مصرف خارج کنند، البته اگر وزارت بهداشت به ما مجوز بدهد ما جلوی توزیع محصول را میگیریم.»

با حسین صفایی که حالا مدیرعامل سازمان تعاون روستایی است، درباره نتیجه پایشهایی که از سال 90 تا شهریور 92 یعنی زمانیکه او مدیرعامل وقت سازمان میادین میوه و تره بار بوده، همصحبت میشویم تا درباره گزارش پایشی بپرسیم که در زمان ریاست او انجام شده، اما او میگوید این گزارش در همان زمان برای تصمیمگیری به سازمانهای مربوطه ارسال شده و نتایج آن در سال 93 کاربرد ندارد. او البته خبرهای امیدوارکنندهای میدهد و میگوید که از همان زمان بحث کنترل مقدار و کیفیت سموم، آموزش کشاورزان و میزان مصرف کودها مورد بازبینی قرار گرفت و نتایج آن پایش بشدت پیگیری شده و اثرات خودش را گذاشته و به همین علت نمیتوان اکنون به آن استناد کرد.

استاندارد بالای محصولات

صفایی تأکید میکند محصولات توزیعی در بازار فعلی از استاندارد بالایی برخوردارند و بندرت دچار آلودگی هستند، نمونه آن هم 200 هزار تن میوه و تره باری است که سال گذشته به روسیه فرستاده شد که با وجود استانداردهای سختگیرانه آنها هیچ مرجوعی وجود نداشت.

از طرفی دکتر رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو هم چندی پیش از شروع برنامه وزارت بهداشت برای ردیابی سموم، کودها و فلزات سنگین در محصولات کشاورزی پر مصرف مثل خیار، گوجه فرنگی، پیاز، برنج، کاهو، سیب درختی و سیب زمینی خبر داده و گفته بود 50 درصد از سموم مصرفی ما از این گروه بودند که اکنون این رقم به 24 درصد رسیده است، ضمن اینکه میزان مصرف سموم کم خطر هم در این چند سال از 20درصد به 64 درصد رسیده است.

منبع: روزنامه ایران