بیماریهای درختان زیتون

درخت زیتون قادر است خود را با شرایط محیطی مختلف وفق دهد. این درخت احتیاج به اقلیم های ملایم با تابستان های نه چندان گرم و زمستان های سرد دارد. اگر چه زیتون برای باردهی مناسب به سرما احتیاج دارد ، ولی اگر دما به كمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد برسد آسیب می بیند.

زیتون ( Olea europaea Oleaceae) درختی است با عمر طولانی، نیمه گرمسیری، همیشه سبز و بومی مدیترانه. عمر برخی از آنها تا ۱۰۰۰ سال هم می رسد. ارزش زیتون به خاطر میوه و روغن آن است. كشورهای حاشیه مدیترانه دارای ۹۵% از كل سطح زیر كشت زیتون دنیا می باشند. ۹۰% زیتون های تولید شده برای تهیه روغن به كار میرود.

اسپانیا برگترین تولیدكننده روغن زیتون جهان است ( ۲۳% ). بعد از آن تركیه (۱۲% ) ،امریكا (۱۱.۴%) ، مراكش (۸.۵%) ، سوریه (۷.۵%) و یونان (۷.۳%).

درخت زیتون قادر است خود را با شرایط محیطی مختلف وفق دهد. این درخت احتیاج به اقلیم های ملایم با تابستان های نه چندان گرم و زمستان های سرد دارد. اگر چه زیتون برای باردهی مناسب به سرما احتیاج دارد ، ولی اگر دما به كمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد برسد آسیب می بیند. زیتون به عنوان یك گونه گیاهی مقاوم به خشكی شناخته می شود و می تواند استرس های آبی را تحمل كند. حداقل آب مورد نیاز زیتون در سال ۲۰۰۰ متر مكعب در هكتار است. بیشتر این آب ، در طول دوره گلدهی و تشكیل دانه در اواخر بهار و بعد در تابستان كه اندازه میوه ها افزایش پیدا می كند، مورد نیاز است. زیتون میتواند در خاكهای فقیر و خاكهای صخره ای حاشیه تپه ها هم رشد كند ولی بهترین زیتون ها از درختانی به عمل می آید كه در خاكهای عمیق كشت شده اند. زیتون خاكهای شور و قلیایی و خاكهایی كه آهك زیادی دارند را هم تحمل می كند.

سیستم ریشه ای زیتون سطحی است و قادر به تحمل خاكهای غرقاب شده نیست و حتی در خاكهای عمیق هم فقط ۹۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر در خاك نفوذ می كند. بخش های هوائی درخت دارای شاخه های اصلی مجتمع و متراكم، میانگره های كوتاه و برگهای متراكم است كه اگر با هرس راه باریكی در شاخه ها باز نكنیم، مانع از رسیدن نور به مركز درخت می شوند.

كنار هر برگ در زیتون جوانه های گل دهنده وجود دارند. این جوانه ها در فصل جاری به وجود می آیندو در فصل رشد بعدی جوانه می زنند. هر گل آذین شامل ۱۵ تا ۳۰ گل است كه این تعداد به نوع كلتیوار و شرایط زراعی آن سال بستگی دارد. اگر در كنار همه برگها یك گل آذین بوجود بیاید، هر سر شاخه پتانسیل تولید چند صد گل را خواهد داشت.ولی تنها پنج درصد از این گلها به میوه تبدیل می شوند.

زیتون توسط باد گرده افشانی می شود. در نتیجه گلدهی در شرایط بارندگی، دما ی بالا و بادهای خشك منجر به آسیب دیدن فرایند تشكیل میوه می گردد. بیشتر كلتیوار های زیتون در حالت تك كشتی (monoculturing) هم تولید میوه می كنند ولی محصول آنها در شرایط cross_pollination بهتراست. برداشت زیتون درپاییز یا زمستان صورت می گیرد.

سطح زیر كشت زیتون در ایران حدود ۶۷ هزار هكتار است كه از هر هكتار باغ آبی ( ۱۰ سال به بالا ) به طور متوسط ۵ تن محصول برداشت می شود و در باغهایی كه مدیریت مناسبی دارند تا ۱۰ تن هم زیتون قابل برداشت است. زیتون با توجه به شرایط محیطی و نوع كلتیوار بعد از ۵ تا ۸ سال به بار می نشیند و گیاهی است كاملا صنعتی . ۲۰% از محصول زیتون كشور برای تهیه كنسرو و بقیه برای تولید روغن استفاده می شود.

● بیماری های زیتون :

۱ ) گره زیتون : Olive Knot

● عامل بیماری :

Pseudomonas syringae p.v savastanoi

رده بندی عامل بیماری : Bacteria , Gracilicutes , Pseudomonadales , Pseudomonadaceae

در برخی منابع عامل بیماری Pseudomonas savastanoi معرفی شده است.

بیماری ایجاد شده توسط این باکتری در فرانسه به سل زیتون (Tuberculosis of olive ) معروف است و علاوه بر زیتون روی درختان زبان گنجشک(Ash) نیز ایجاد بیماری می کند( شانکر درختان زبان گنجشک ) .

● علائم:

روی درختان گالهایی قابل مشاهده اند که که تقریبا در تمامی بافتها و بخشهای گیاه از جمله دمبرگها (Petiole) و پهنک برگ(Lamina) هم بوجود می آیند. آلودگی های اولیه باعث ایجاد فرورفتگی هایی می شوند که در اثر متلاشی شدن سلول ها بوجود می آیند. سپس بعد از اینکه درخت در بهار شروع به رشد می کند، تكثیر بافتهای اطراف این فرو رفتگی ها باعث بوجود آمدن گا ل یا گره در این نقاط می گردند. گره ها در اثر هیپرپلازی بافتها در ساقه های جوان، نقاط رشد و قسمتهای قطع شده بوجود می آیند.در واقع تكثیر زیاده از حد سلولهای میزبان در اثر تولید ایندول استیك اسید (IAA) توسط سلولهای باكتری است. بعد از گذشت چند ماه گره ها ظاهری اسفنجی و نامنظم پیدا می كنند و سپس سخت و قهوه ای می شوند. در شاخه های كوچك ، گره ها به ۲ سانتیمتر هم می رسند. این گره ها باعث برگ ریزی و از بین رفتن شاخه های گل دهنده شده و منجر به كاهش محصول می شوند. در ضمن گره ها باعث كاهش اندازه میوه ها و مقدار روغن و نیز از بین رفتن طعم میوه ها می گردند.از میان واریته های كشت شده واریته Manzanillo از همه حساس تراست.

● اپیدمیولوژی :

باكتر یها با آب باران در كل درخت پخش می شوند( مقدار آلودگی با میزان بارندگی رابطه دارد) و فقط از راه زخم می توانند وارد بافتهای درخت شوند. باكتری ها معمولا از جای افتادن برگها، تركهای ناشی از سرمازدگی، ضربات، هرس، تگرگ و حتی بادهای شدید نفوذ می كنند. جای افتادن برگها بین ۱۰ ۷ روز پس از افتادن آنها حساس است. بنابراین بیشترین خطر متوجه درختانی است كه در طول دوره بارندگی، منافذ زیادی برای ورود باكتری دارند.

● كنترل :

كنترل گره زیتون شامل هرس تابستانه برای ازبین بردن اینوكولوم ( گره های روی درخت ) و حفاظت از درخت با باكتری كشهای مسی ، قبل و در طول دوره بارندگی است. ( مس تنها ماده ای است كه برای كنترل گره زیتون ثبت شده است ). تركیبات مسی از آلوده شدن منافذ درخت جلوگیری می كنند ولی باعث ازبین بردن گره ها نمی شوند.

چون تولید آلودگی ارتباطی با سن درخت ندارد، بنابراین مبارزه سالانه را از اولین پاییز بعد از كاشت درخت شروع می كنیم. در ضمن باید توجه داشت كه درختان جوان به شدت به یخبندان حساسند و یخبندان باعث بوجود آمدن تركهای زیادی در پوست آنها می شود كه باكتری از طریق آنها می تواند آلودگی ایجاد كند. بنابراین استفاده از سموم مسی در درختان جوان برای كاهش تكثیر اینوكولوم و جلوگیری از آلودگی های بعدی، بسیار مفید خواهد بود.

باكتری های گره زیتون توسط آب باران از گره های موجود به منافذ منتقل می شوند. بنابراین باید قبل از شروع فصل بارندگی از سموم مسی استفاده كرد. در ضمن این روش بهترین راه مبارزه با لكه طاووسی زیتون نیز هست. آزمایشات نشان داده اند كه یكبار سمپاشی در سال علیه گره زیتون كافی نیست. حداقل دوبار سمپاشی در سال، یكی در پاییز و دیگری در اوایل بهار، مورد نیاز است.

میزان حفاظت تركیبات مسی از درخت، بسیار بستگی به مقدار اینوكولوم موجود در دوران آلودگی دارد. بنابراین بهترین روش این است كه مقدار اینوكولوم را كاهش دهیم. سمپاشی سالیانه با مس در به حداقل رساندن میزان اینوكولوم بسیار موثر است. بنابراین وقتی شرایط محیطی برای شیوع آلودگی مناسب می شود ( مثلا بعد از یخبندان ) اپیدمی بوجود نخواهد آمد. در حالتی كه اینوكولوم باكتری روی درختان زیاد است، میزان محافظت تركیبات مسی حداقل است. پس لازم است هر سال سمپاشی را انجام دهیم.

اگر در زمستان دما زیر ۲۰ درجه برود، پوست درخت آسیب دیده، ترك می خورد .این تركها نقاط ایده آلی برای نفوذ باكتری اند و باید با سموم مسی پوشیده شوند. زمانی كه باكتری در تركهای ناشی از سرمازدگی تكثیر شود، مقدار اینوكولوم به شدت افزایش پیدادخواهد كرد و كنترل بسیار مشكل خواهد شد. پس بعد از یخبندان هم سمپاشی لازم است.

اینكه از چه نوع سم مسی استفاده كنیم، چندان مهم نیست. Nordox ، Kocide و مخلوط بردو همگی تقریبا به یك میزان باعث كنترل گره زیتون می شوند. مهم استاندارد بودن سم و مناسب بودن زمان سمپاشی است. در ضمن این موضوع برای مبارزه با لكه طاووسی زیتون هم صدق می كند.

روش دوم مبارزه هرس كردن است ولی باید توجه داشت كه هرس كردن وقتی بیشترین تاثیر را دارد كه میزان اینوكولوم در باغ كم باشد. در باغهایی كه به شدت آلوده اند،هرس كردن مناسب به منظور از بین بردن اینوكولوم امكان پذیر نیست. در این حالت تنها روش ممكن، هرس شاخه های اصلی كل درخت یا بخشی از آن است ، به این منظور كه در فصل رشد بعدی شاخه های جدیدی شروع به رشد كنند.

علی رغم آنچه كه به نظر می رسد، پاییز بدترین زمان برای هرس درختان زیتون است. نكات زیر را قبل از هرس كردن در نظر داشته باشید :

_ حساسیت به یخبندان (Freeze Sensitivity) : كنوپی بوجود آمده در تابستان گذشته می تواند شاخه های نازك و كوچك را از دمای بسیار پایین حفاظت كند. انجام هرس برای خلوت كردن كنوپی، این حفاظ را از بین خواهد برد و درختان هرس شده طی یخبندان بعدی بسیار شدیدتر از درختان هرس نشده آسیب خواهند دید و به شدت توسط گره زیتون آلوده خواهند شد كه كنترل آن بسیار مشكل است.

_ مدیریت اندازه درخت (Managing Crop Size) : هرس روش بسیار مناسبی برای كنترل اندازه درخت است به ویژه وقتی كه كم كردن حجم درخت مد نظر نیست. بنابراین بهترین كار این است كه تا بهار، تا وقتی كه مقدار رشد جوانه انتهایی قابل اندازه گیری است، صبر كنید. سپس میزان شدت هرس را انتخاب كنید.

_ گره زیتون : همانطور كه گفته شد، هرس قبل یا در طول دوره بارندگی باعث ایجاد زخمهایی در درخت می شود كه برای تولید آلودگی مناسبند. باران باكتری ها را در طول درخت جابجا می كند و آلودگی گسترش می یابد.

پس بهتر است هرس را در تابستان انجام دهیم. در ضمن وسایل هرس را باید بعد از هرس هر درخت ضد عفونی كرد.

سموم کشاورزی - مبارزه با آفات

عجیب و غریب ترین لانه های حشرات

تتراکلروینفوس

مگس پیاز

فرمولاسیون علفکش ها

بیماری نماتد مرکبات

درختان

معرفی گیاهانی که در زمستان جلوه دارند

قبل از کاشت نهال چه نکاتی را باید بدانیم ؟

تولید سیب زمینی به رنگ بنفش!

روشهای تکثیر درختان

شناخت انواع سرو و دستورالعمل کاشت و نگهداری