نام علمی : Crocus Sativus
زعفران یكی از گیاهان زراعی قدیمی ایران است كه از زمان ماد ها كشت می شده است . منشا زعفران را در كشورهای هند ، چین و ایران معرفی كرده اند . درعصرهخامنشیان زعفران برای تزئین گرده های نان ومعطر كردن خوراكها به كار می رفته است .
اهمیت و موارد مصرف : در ایران فقط كلاله ی آن مورد استفاده قرار می گیرد ولی در بازارهای جهانی خامه نیز تا حدودی فروش دارد . از نظر اصول كیفی ، زعفران ایران از استاندارد های جهانی بالاتر است . ویژگی بارز این گیاه كم نیاز بودن به آب ، عدم توقع خاص به مواد غذایی است
موارد مصرف : صنایع غذایی : ( به عنوان رنگ و طمع دهنده ) آرایشی و بهداشتی ، صنعت رنگرزی ، امور هنری و دارویی ( هضم غذا ، رفع سنگ كلیه م مثانه و پوسیدگی دندان )
گیاهشناسی : زعفران با نام علمی ( Crocus Sativus L ) از خانواده زنبقیان ( Iridaceae ) گیاهی دائمی و علفی و چند ساله كه با پیاز تكثیر میشود و تولید بذر نمیكند . پیاز ها سفید رنگ و گوشتی و روی هر پیاز 2 تا 3 جوانه وجود دارد . فاقد ساقه ی واقعی و تك لپه می باشد .گیاهی 38 كروموزومی ، تریپلوئید و عقیم است . برگ ها سبز نیزه ای شكل كه بعد از گلدهی ظاهر میشوند . گیاه زعفران را در مناطقی با زمستان ملایم كشت می كنند . به صورت ردیفی و پشته ای كاشت میشود و عمق كاشت آن 20 – 15 سانتی متر می باشد . رنگ زعفران به خاطر ماده ی كروسین و مزه ی تلخ ان به خاطر ماده ای به نام پیكو كروسین و عطر آن به دلیل وجود ماده ای به نام سافرانال میباشد .
سطح زیركشت : منشا زعفران را در كشورهای هند ، چین و ایران معرفی كرده اند . سطح زیر كشت در ایران 20 هزار هكتار می باشد
كه نیمی از ان در خراسان جنوبی كشت میشود . میزان كل تولید در ایران 110 – 100 تن می باشد . متوسط عملکرد ایران 7/4 کیلوگرم در هکتار است.
آبیاری : اولین آبیاری در اواخر مرداد تا اوایل شهریور وقتی پیاز ها را به زمین اصلی وارد كرده ، داده میشود . آبیاری دوم 25 – 20 روز بعد در زمان گلدهی میدهیم و آبدهی آخر در اردیبهشت ماه به گیاه داده می شود . یکبار آبیاری در مردادماه علاوه بر آبیاری های متداول توصیه می شود.
بیماری و علف هرز : آفات مهم : جوندگانی چون موش ، خرگوش ، آهو ، كبك و خارپشت میباشد
کنه Rhizoglyphus robini خسارت به بنه زعفران برای جلوگیری از خسارت رعایت اصول پیشگیری و برای مبارزه ضد عفونی بنه زعفران و خاک با کنه کش آمایت
جوندگان مخصوصاً موش مبارزه با فسفید روی – سیانیدسدیم - فسفور دوزنگ – برودیناکوم – کوماتتراللیل - کوماکلرو .....
بیماری خاصی وجود ندارد ، ضدعفونی بنه با قارچ کش و کنه کش مثال قارچ کش بنومیل 50% و کنه کش آمایت
برداشت :مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی ندارد و فقط پیازهایی که درشت تر بوده و تغذیه خوبی داشته اند به گل رفته و تولید زعفران می کنند
زعفران توسط دست و نیروی انسانی انجام می گیرد . بهترین زمان گل گیری در ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع آفتاب می باشد بنابراین به تعداد نیروی کارگری زیادی نیاز است اگر گلها در معرض باد و نور خورشید قرار بگیرند کیفیت خود را از دست داده و عطر و رنگ آن کاهش می یابد
بعد از چیدن گلها رشته های زعفران را از گل جدا کرده و بر روی پارچه های تمیز در اطاقکی که سایه بوده و تهویه مناسبی داشته باشد پهن کرده تا کاملا خشک شوند
از هر هکتار مزرعه زعفران بطور متوسط سالانه 10 کیلوگرم زعفران خشک بدست می آید. در پایان سال هفتم باید پیازها را از زمین دیگری منتقل نموده قابل توجه است که پیازها را در سال
اول را دارند پس در سال هفتم 5 هکتار زمین را با این مقدار پیاز می توان به زیر کشت برد
کاشت و برداشت زعفران به ماشین آلات سنگین نیاز ندارد