اذخر مکی نوعی علف استوایی با خوشههای معطر است و به علت این که بویی شبیه لیمو میدهد، به آن علف لیمو میگویند. نامهای دیگر آن، چمن معطر، پوتار، گزنه درشت، گور گیاه، گربه دشتی و کاه مکی است. خاستگاه این گیاه، قاره آسیا و بخصوص کشورهای هندوستان، عربستان، هند، پاکستان و ایران میباشد. بزرگترین تولید کنندگان این گیاه دارویی در جهان، برزیل و آمریکا میباشند. محل پرورش علف لیمو در کشور ما مناطق خوزستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان است.
نام علمی این گیاه، Andropogon spp میباشد. اذخر مکی ساقههای ضخیم و لایه لایه دارد و ارتفاع آن تا پنجاه سانتیمتر رشد میکند.
از گیاه اذخر مکی نوعی روغن نیز تهیه میشود که در صنایع بهداشتی آرایشی و تولید انواع صابونهای گیاهی و شامپوها کاربردهای فراوانی دارد.
اذخر مکی یا علف لیمو به علت داشتن خواص ضد میکروبی قوی، در درمان انواع عفونتها مانند کیست و بیماریهای واژن و قاعدگی در خانمها و عفونتهای دهان و دندانی و رفع برفک دهان به کار گرفته میشود. خواص ضد التهابی اذخر مکی به تقویت قلب، کاهش فشار خون و کلسترول و جلوگیری از سکتههای قلبی و مغزی کمک میکند. آنتی اکسیدان فراوان این گیاه باعث تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از مرگ سلولی و ابتلا به انواع سرطانها میگردد.
چای اذخر مکی یک دیورتیک طبیعی است و توسط سمزدایی بدن باعث افزایش سوخت و ساز و کاهش وزن افراد میگردد. مصرف این چای بخاطر خواص ضد التهابی باعث درمان سندروم پیش از قاعدگی، رفع گرفتگی عضلات، کاهش گُرگرفتگی خانمها در زمان یائسگی و رفع نفخ خواهد شد.
از دیگر خواص دمنوش اذخر مکی، تقویت فولیکولهای مو و تقویت آنها میباشد. استفاده موضعی این دارو باعث درمان شوره سر، کاهش جوش و آکنه بدن و صورت و از بین بردن باکتریهای مضر سطح پوست میگردد.
اذخر مکی به صورت دمنوش، چای، ترکیب با گیاهان دارویی دیگر مثل عسل، روغن زیتون، نمک دریا، حنا و تخم خرفه، استفاده به صورت استعمال خارجی، و استفاده به صورت ماساژ موضعی با روغن به کار گرفته میشود.
از این گیاه به صورت ادویه به همراه زنجفیل و پودر کاری در سوپ و مایعات نیز مصرف میگردد.
مصرف زیاد این گیاه دارویی باعث سردرد میشود و گرممزاجان باید در استفاده از آن، کاملاً محتاط باشند. مصرف روغن اذخر مکی ممکن است برای عدهای باعث ایجاد حساسیت و خارش پوستی شود و باید قبل از استفاده کامل، به صورت آزمایشی، بررسی گردد.
زنان باردار مجاز به استفاده از این گیاه دارویی نیستند. استنشاق بیش از حد این گیاه برای افراد با ریه آسیبپذیر، باعث ایجاد مشکلات ریوی خواهد گردید. اشخاصی که ضربان قلب پایین دارند و کسانی که سطح پتاسیم خون آنها کم است، نباید از این گیاه دارویی استفاده نمایند.
اذخر مکی یا علف لیمو منبع غنی از کلسیم، آهن، پتاسیم، منیزیم، منگنز، روی، انواع پروتئین، فولات، ویتامین سی، سیترال، سیترونلول، ژرانیول و آنتیاکسیدان میباشد.
طبیعت گیاه اذخر مکی، گرم و خشک (صفراوی) است و در درجه دوم قرار گرفته است. از مصلحات آن میتوان به گلاب، صندل سفید و عرق نیلوفر آبی اشاره نمود.
گیاه دارویی اذخر مکی را باید از فروشگاههای معتبر و باسابقه تهیه نموده و هنگام خرید به زمان انقضاء و سوابق شرکت یا مؤسسات تولید کننده آن دقت کافی را داشته باشیم.