میوه گاک Gac Fruit که نام علمی آن Momordica cochinchinensis میباشد، میوهای بسیار کمیاب است و بومی مناطق جنوب شرقی آسیا، جنوب چین و سواحل شمالی استرالیا است. به نمونه بزرگتر این میوه جک فروت یا جاک فروت نیز گفته میشود، اما گاک فروت نمونه کوچک یا بیبی آن میباشد. گاک فروت خواص درمانی و دارویی فراوان دارد و به علت کمیاب و خاص بودن در بعضی کشورها تنها در جشنها و مراسم خاص، مورد مصرف قرار میگیرد. رنگ میوه رسیده گاک، نارنجی تیره است ولی ابتدا رنگی سبز دارد. شکل میوه گرد و یا بیضی مانند است و میوهای نسبتاً بزرگ است. پوست گاک فروت دارای برآمدگیهای کوچکی است و داخل آن پالپ گوشتی و دانههای قرمز رنگ قرار گرفته است.
از علتهای محبوبیت گاک فروت که باعث شده به نام سوپر فروت مشهور شود، میتوان به وجود لیکوپن فراوان آن که حدود هفتاد برابر گوجه فرنگی و بتاکاروتن حدود ده برابر هویج و ویتامین A حدود هفتاد برابر سبزیجات برگی در این میوه اشاره نمود. گاک فروت همچنین دارای انواع ویتامین A,B,C,E ، آهن، منیزیم، کلسیم، فسفر، منگنز، سلنیوم، روی، کربوهیدرات، چربی و فیبر میباشد.
از گاک فروت در تهیه طیف گستردهای از غذاها به صورت کنسرو، سالاد، ترشی، آبمیوه، انواع بستنی، شیرینی و مربا استفاده میگردد.
گاک فروت به علت داشتن مقادیر زیاد ویتامین سی باعث جلوگیری از تشکیل سلولهای سرطانی در بدن میگردد و علاوه بر نابودی رادیکالهای آزاد از پیری زودرس جلوگیری مینماید. گاک فروت منبعی غنی از پتاسیم و روغنهای امگا سه و امگا شش است که باعث تنظیم فشار خون و جلوگیری از بروز حملات قلبی و سکتههای مغزی و ترمیم شبکه DNA میگردد. ویتامین آ این میوه باعث سلامت پوست، تقویت بینایی، جلوگیری از خستگی چشم هنگام کار با دستگاههای دیجیتال و بهبود سیستم ایمنی بدن خواهد شد.
گاک فروت به میوه ورزشکاران مشهور است چون دارای قندهای ساکارز و فروکتوز است که باعث جلوگیری از خستگی و تقویت عضلات میگردد. منیزیم و منگنز آن باعث تقویت سیستم استخوانی و آهن به همراه اسید فولیک نیز سبب مقابله با کمخونی و تقویت قلب میگردد. اسیدهای چرب و ویتامین ئی موجود در گاک فروت نیز باعث بهبود عملکرد مغز و حافظه و جلوگیری از بیماریهای مرتبط با فراموشی و حافظه میشود. افرادی که دارای سوابق خانوادگی کلسترول بالا هستند میتوانند با مصرف هفتگی این میوه به رفع این معضل کمک زیادی نمایند. سلنیوم موجود در گاک فروت نیز باعث رفع افسردگی و ایجاد حس شادابی و آرامش در بدن خواهد شد.
از ریشه درخت گاک فروت در درمان ناراحتیهای معده و سیستم گوارشی استفاده میگردد.
از چوب گاک فروت انواع سازهای موسیقی و لوازم چوبی خانگی مانند میز، صندلی و مبلمان ساخته و به بازار ارائه میگردد.
نهال گاک فروت دوستدار مناطق گرمسیر است و تحمل سرمایی آن در محدوده صفر درجه سانتیگراد است ولی در مناطق گرمسیری به راحتی گرمای تا 47 درجه را نیز میتواند تحمل نماید.
نهال گاک فروت از سرعت رشد بالایی برخوردار است و حدود 8 ماه پس از کاشت، میوه خود را ارائه میدهد ولی حداکثر باردهی میوهای آن بعد از 3 سال کامل میگردد و میوهها طعم شیرین و ملایمی پیدا خواهند کرد. مدت زمان میوهدهی هر درخت نیز دو ماه به طول میانجامد. درخت گاک فروت، درختی همیشه سبز است و عمر بسیار طولانی دارد که ارتفاع آن تا 10 متر نیز خواهد رسید.
به علت سرعت رشد و بالاروندگی نهال، باید حتماً نهال گاک فروت را همراه با داربست و نگهدارنده کاشت نمود.
بهتر است شکوفههای گاک فروت در سه سال اول چیده شوند تا ریشه گیاه کاملاً قوی شده و رشد بهتری داشته باشد.
به علت سرعت رشد فراوان گاک فروت، میتوان بذر این میوه را در یک گلدان کوچک یا سینی نشا کاشت و هنگامی که نهالها دارای چهار برگ شدند، آنها را به زمین کاشت منتقل نمود. مناسبترین زمان کاشت نهال در اواخر بهار و اوایل تابستان میباشد. بهتر است که علفهای هرز محل کاشت را کاملاً حذف کرده و پس از ایجاد یک گودال به عرض سه برابر ریشه، نهال را در خاک بکاریم. میتوان مقداری مالچ نیز در فاصله 10 سانتیمتری نهال اضافه نمود.
از نظر آبیاری، نهال گاک فروت به مقدار حداقل رطوبت ثابت نیازمند است و همواره خاک اطراف نهال باید مرطوب باشد که میتواند این رطوبت را از بارانهای منطقهای دریافت نماید ولی آبیاری نباید شدت زیاد داشته باشد که در این صورت باعث پوسیدگی ریشه خواهد شد. البته نهالهای جوان و تازه کاشته شده در دو سال اول نباید به مقدار زیاد آبیاری شوند.
درخت گاک در سال به دو مرتبه کوددهی نیازمند است که میتوان در تابستان از کود حیوانی و کمپوست و هنگام شکوفه دادن از کودهای شیمیایی NPK با توجه به مقادیر توصیه شده استفاده نمود.
درخت گاک فروت به علت رشد سریع عمودی به هرس مداوم و منظم احتیاج دارد و باید توسط هرس، ارتفاع آن را در حد 6 متر ثابت نگه داشت.
از آفات میوه گاک میتوان به حشره ساقهخوار و مگس میوه و حمله پرندهها اشاره نمود. جهت مقابله با این موارد باید از حشرهکشهای ارگانیک استفاده کرد. همچنین میتوان درخت گاک فروت را با یک تور بزرگ مورد محافظت در برابر حشرات و پرندهها قرار داد.
نهال گاک فروت جهت رشت مناسب به خاکهای غنی، عمیق و تا حدی متخلخل نیازمند است. خاکهای رسی که مانع عبور اکسیژن و نور خورشید میگردند، چندان برای کاشت بذر یا نهال این میوه مناسب نیستند. خاک مورد تغذیه نهال حتماً باید دارای زهکشی مناسب باشد و میتوان خاک اطراف محل کاشت را با شن، ماسه، کمپوست و مواد ارگانیک مخلوط نمود.
با توجه به این که گاک فروت میوهای کمیاب و ارزشمند است و نهال این میوه، ارزش بالاتری نسبت به متوسط قیمت بقیه نهالهای دیگر میوهها دارد، باید هنگام خرید به شرایط نهال دقت نموده و ساقه، ریشه و برگهای آن را از نظر عدم ابتلا به آفات یا بیماریها مورد توجه قرار داد. بهتر است که نهال را از منابع و مراکز معتبر و دارای مجوز و سابقه فروش مطمئن خریداری کرده تا بتوان در نهایت یک محصول خوب و با کیفیت را از آن برداشت نمود.