درخت انجیر، گیاهی از خانواده موراسه بوده که به آن فیکوس هم میگوبند. در جهان حدود ششصد مدل مختلف از درخت انجیر وجود دارد که بسیاری از این گونهها به صورت زینتی یا وحشی هستند و میوه آنها قابل استفاده نمیباشد. درخت انجیر مختص مناطق گرم و نیمه گرم است و در برابر سرما مقاومت چندانی از خود نشان نداده و خشک میشود. انجیر سیاه باروری و ثمردهی بالایی دارد و میوه آن زود به ثمر میآید.
در مناطق لرستان در ایران که جزو مراکز اصلی برداشت انجیر سیاه میباشد، بعضی درختان حدود دویست کیلو محصول در یک فصل به بار میآورند.
انجیر سیاه خواص تغذیهای و درمانی فراوانی داشته و میتوان از آن جهت تقویت کبد، رفع سرفه، استحکام استخوانها، رفع یبوست، پاکسازی روده، کاهش تهوع بارداری و ورم طحال استفاده نمود. خواص غذایی و درمانی انجیر سیاه از انجیر زرد بیشتر میباشد.
انجیر سیاه در مناطق آب و هوایی گرم و نیمه گرم به خوبی رشد کرده و میتواند در شرایط رطوبتی متفاوت محصولات مختلفی ارائه نماید. از نظر دمایی مقادیر 25 تا 35 درجه سانتیگراد برای رشد انجیر سیاه مناسب میباشد. اگر دمای هوا در مناطق گرم به مقادیر بالای 42 درجه و در مناطق معتدل به 3- درجه برسد، محصول آسیب فراوانی میبیند. رسیدن دما به 9 درجه زیر صفر نیز باعث نابودی کامل گیاه شده و فقط تنه درخت در این حالت باقی میماند.
اگرچه درخت انجیر سیاه به شرایط آب و هوایی سرد حساس است ولی مقاومت خوبی در برابر شوری خاک داشته و به خاطر مصرف کم آب میتواند با این مشکل مقابله نماید.
اگر آب و هوای محیط دارای رطوبت زیادتری باشد، میوه درخت انجیر کمی درشت و با دُمی طولانیتر و شیرینی کمتری به بار میآید که میتوان از این محصول برای کنسروها و شیرینیپزی استفاده نمود اما اگر آب و هوا خشک و گرمتر باشد، میوه انجیر شیرینتر و کوچکتر شده و دم آن کوتاه میگردد.
نهال انجیر پس از کاشت در زمین اصلی حدود دو تا سه سال طول میکشد که به ثمر و میوهدهی برسد. البته باید درخت انجیر را به صورت سالانه هرس نمود.
میتوان نهال انجیر سیاه را هم در گلدان و هم در خاک اصلی کاشت. چنانچه نهال در گلدان کاشته شود باید پس از سه تا پنج سال به گلدان بزرگتری منتقل شود که این کار باید در زمان خواب گیاه انجام شود. اگر بخواهیم نهال انجیر سیاه را در خاک بکاریم باید گودالی به عمق دو متر و قطر حدود هشتاد سانتیمتر حفر کرده و داخل آن را با خاک غنی و مناسب پر کنیم. خاکی که نهال در آن کشت میشود باید حتماً زهکشی مناسب شده باشد و از نظر مواد آلی، غنی باشد. پس از قراردادن نهال درون گودال، باید مقداری درون گودال را آبیاری کرده و سپس با خاک بپوشانیم. میتوان جهت موفقتر بودن کاشت در حدود هفت سانتیمتر روی خاک اطراف نهال، مالچ بپاشیم. پاشیدن مالچ باعث حفظ رطوبت نهال و کنترل رشد علفهای هرز مفید واقع میشود.
نهال انجیر باید تا زمان قوی شدن ریشه، مرتب آبیاری گردد و زمان آبیاری هنگامی است که خاک اطراف درخت، خشک شده باشد. درختان مسن و نهالهای تازه کاشته شده باید دفعات بیشتر و آب کمتری داشته باشند. میتوان از رنگ برگهای درخت انجیر نیز به زمان آبیاری پی برد که هنگامی است که برگها کمی زرد شده باشند.
انجیر سیاه بیشتر مواد مورد نیاز خود را از خاک و مواد آلی آن به دست میآورد و نیاز به کوددهی چندان زیادی ندارد ولی میتوان در ابتدای فصل رشد از کودهای شیمیایی که دارای نیتروژن، پتاسیم و فسفر هستند، برای تقویت میوه و برگ آن استفاده نمود. همچنین میتوان از کود حیوانی نیز برای کوددهی نهال انجیر استفاده کرد که باعث تنظیم PH خاک و زهکشی و اصلاح خواص فیزیکی و شیمیایی آن خواهد شد.
فاصله بین نهالهای انجیر سیاه هنگام کاشت در حدود 4 الی 5 متر مناسب میباشد. درخت انجیر سیاه ارتفاع زیادی خواهد داشت و بستگی به شرایط محیطی و جغرافیایی به حدود 10 تا 15 متر نیز خواهد رسید.
از نظر زمانی بهترین موقع جهت کاشت نهال انجیر سیاه در اوایل اسفند تا نیمه فروردین ماه است که به علت وجود باران و رطوبت هوا میتوان نتایج بهتری از کاشت این نهال دریافت نمود.
نهال انجیر سیاه را میتوان در خاکهای متفاوتی مثل خاک رسی سخت و خاک شنی سبک کاشت اما بهترین نوع خاک برای آن مربوط به اراضی لیمونی میباشد که در این زمینها پس از دو سال به ثمردهی کامل میرسند.
خاکهای شنی سبک احتمال ابتلا به آفتها را برای درخت انجیر بالا میبرند.
هنگام خرید نهال انجیر سیاه باید به این نکته توجه داشت که بخاطر تنوع فراوان نهالهای انجیر در بازار مطمئن باشید که دقیقاً همین نوع از نهال را به شما ارائه دهند. نهالهای انجیر انواع فراوانی داشته و ممکن است محصول آنها نیز تیره و سیاه رنگ باشد ولی در ابتدا شما به عنوان خریدار نتوانید این موضوع را تشخیص دهید. مثلاً میتوان به نهال انجیر قهوهای ترکیه، نهال ببری، نهال انجیر مراغه، نهال انجیر هاردی شیکاگو، نهال انجیر سانپدرو، نهال انجیر گوشفیلی و انواع دیگری اشاره نمود که ممکن است با محصول مد نظر شما کاملاً متفاوت باشند.
هنگام خرید نهال دقت نمایید که ساقه عمودی داشته و مستقیم به سمت بالا رشد کرده باشد و گره یا زاویهای با پایه خود نداشته باشد. باید ظاهر نهال را نیز از نظر وجود هرگونه بیماری، علف هرز، انگل و آفت کاملاً بررسی نمایید. نهال انجیر سیاه باید پر ریشه و چند شاخه باشد تا زودتر به بار نشیند. جوانههای روی تنه نهال باید قوی و تندرست باشند تا پس از کاشت شروع به تکاپو کرده و برای درخت، شاخههای لازم را ایجاد نمایند. ریشه نهال نیز باید مبتلا به پیچ خوردگی، گره و تاب خوردگی نباشد.
نهالهای خوب و قوی سنی در حدود یک تا دو سال داشته و نهالهای جوانتر یا مسنتر برای کاشت توصیه نمیشوند.