سیب معمولی

دانستنی های علمی:

گياه سيب (Malus domestica) از اعضای زيرخانواده پوموييده و تيره گل سرخ است. گلابی، به و ازگيل نيز همانند سيب در همين تيره قرار می گيرند. جنس مالوس دست كم دارای ۱۵ گونه اصلی است اما ترديدهایی درباره تعداد گونه های اين جنس وجود دارد و در برخی از رده بندی ها، شمار گونه های آن به ۳۳ گونه بالغ می شود. لينه برای نخستين بار سيب را Pyrus malus ناميد، اما در دهه ۱۸۰۰ نام علمی آن به M.communis و M. pumila تغيير يافت. 

هم اكنون ارقام بسيار زيادی از انواع سيب وجود دارد كه سويه های بسياری از آنها حاصل می شود. از بين انواع سيب می توان به واريته های سيب سرخ، سيب طلایی، سيب مكينتاش، سيب امپراتور و ... اشاره كرد.

غرب تركيه و جنوب غربی روسيه واقع در آسيای صغير جایی است كه تنوع گونه های جنس مالوس در آنها بيش از هر جای ديگری است. به احتمال بسيار، سيب و ساير اعضای زير خانواده پوموييده نخستين بار در همين نواحی كاشته شدند و سپس از آن جا به سراسر اروپا انتشار يافتند. كيفيت محصول سيب طی هزاران سال و از طريق اصلاح نژاد به طور چشمگيری بهبود يافته است.

خصوصیات گیاهشناسی:

سيب گياهی به شكل درختچه يا درخت كوتاه با شاخه های بدون تيغ و برگ های ساده، تخم مرغی با لبه دالبر و رأس تيز و كوتاه است كه در سطح زيرين برهنه و بدون كرك و در سطح رویی كرك دار است. گوشوارك ها در مدت كوتاه می افتند.

گل آذين ديهيم و كم گل است. كاسه گل كرك دار و گلبرگ ها بيضی شكل با ناخنك دراز و به رنگ صورتی اند. تعداد گلبرگ ها پنج تا است و پرچم نيز بين ۵۰ ـ ۲۰ عدد هستند. 

تخمدان پنج خانه ای است. ميوه، گرد و كروی دارای درون بر سخت و غشایی است و در هر يك از خانه هايش دو عدد دانه به وجود می آيد.

شرایط محیط رشد:

سیب درختی سردسیری، برگ ریز یا خزان کننده است. بنابراین به طور طبیعی در اقلیم سرد معتدله در هر دو نیمکره شمالی و جنوبی پراکنده است. اما به علت اصلاح و سازگاری، اکنون در پنج قاره دنیا منتشر شده.

اکثریت این باغ ها بین عرض های جغرافیایی 33 تا 55 درجه در نیمکره شمالی و در مقادیر کمتر در نیمکره جنوبی گسترده است. در این مناطق سرمای زمستان در حدی است که برای شکستن دوره خواب زمستانی ارقام پرورش کافی است بدون این که شدت سرما به آن ها آسیب برساند.

سرمای بهاره نیز از دیگر عوامل اقلیمی است که در بعضی مناطق و در بعضی سال ها موجب از بین رفتن شکوفه های سیب در اثر سرمای دیر وقت می شود. البته ارقام مختلف سیب به علت دیر باز کردن شکوفه ها، کمتر از انواع هسته دار دیگر مثل زردآلو و هلو در معرض سرمای بهاره قرار می گیرند. 

میزان مقاومت جوانه های گل به درجات زیر صفر و طول مدت سرما در ارقام مختلف متفاوت است.

روش های مختلفی برای جلوگیری از سرمای دیررس بهاره وجود دارد که برخی از آن ها عبارتند از: انتخاب ارقام دیر گل، ایجاد دود برای کاهش تشعشع، گرم کردن باغ توسط بخاری های باغی، استفاده از ماشین های مولد باد، ایجاد بادشکن در اطراف باغ، سفید کردن تنه درختان، پاشیدن آب بر روی درختان، استفاده از ترکیبات شیمیایی مثل NAA که موجب تأخیر 2-1 هفته ای در زمان گل دهی می شود.

موقعیت و محل مناسب باغ یعنی: ایجاد باغ میوه در کنار جنگل ها، رود خانه ها، برکه ها و کنار سواحل که دارای هوای مرطوب و نقطه شبنم بالا هستند و نیز شیب های شمالی که در اوایل بهار دیرتر گرم شده و موجب تأخیر در بیدار شدن جوانه ها می شود.

درخت سیب می تواند در هر خاکی که حاصلخیز و دست کم 2-1 متر ژرفا داشته باشد رشد کند ولی خاک های لمونی که دارای مواد آلی کافی باشند برای آن مناسب ترند.

همچنین محل احداث باغ باید طوری باشد که سطح آب زیر زمینی زیاد بالا نباشد؛ زیرا از یک طرف سیب جلوگیری از گسترش و نفوذ ریشه درختان در زمین می شود و از طرف دیگر به دلیل رطوبت فوق العاده ذرات خاک مانع از رسیدن اکسیژن به ریشه درخت می شود.

 به طور کلی ریشه سیب در مقایسه با سایر انواع درختان میوه سردسیری به شرایط مرطوب و کمی هوای خاک مقاومت بیشتری نشان می دهد که البته درجه مقاومت در ارقام و گونه های مختلف با همدیگر فرق دارد و نباید به تصور مقاومت سیب به این شرایط از مساعد کردن خاک غافل شد.

از جمله روش های مناسب در شرایط خاک مرطوب، قرار دادن باغ سیب زیر پوشش همیشه سبز است. علف های کاشته شده زیر درختان نفوذ هوا را در خاک افزایش داده و رطوبت اضافی را مصرف می کنند.البته نباید از جذب ازت خاک توسط ریشه این گیاهان غافل بود و باید مقداری بر میزان هرف کودهای ازته در این سیستم افزوده شود.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:

سيب ميوه ای است بهشتی، سرشار از ويتامين های آ، ب، ث و پتاسيم كه در درمانهای طبيعی يا طب نتروپتی، دارویی برای پيشگيری از بيشتر امراض شناخته شده است.

سيب در از بين بردن عفونت ها بسيار مهم است. در واقع يك نوع پنيسيلين طبيعی است.

سيب نه تنها برای يبوست مفيد است، بلكه برای اسهال نيز بسيار مؤثر مي باشد. اما تفاوت در طريقه مصرف آن است، افرادی كه دچار يبوست هستند مي توانند يك سيب را تنوری كرده و يا در فر بگذارند و شب ميل كنند و يك سيب هم به همين طريق صبح ها ميل شود.

برای درمان اسهال، سيب را رنده كرده چند ساعت بگذاريد تا رنگش تغيير كند و تيره شود يعنی پكتين موجود در آن اكسيده شود و بعد آن را ميل كنيد.

آب سيب تازه سموم بدن را دفع كرده و برای اطفال خيلی مفيد است. سيب ميوه ای است كه ويتامين ب زيادی دارد و به همين دليل برای اعصاب و روان بسيار مهم می باشد و افراد عصبی بهتر است هر روز يك ليوان آب سيب تازه با كمی گلاب ميل كنند.

سيب درجه تب را پايين می آورد و برای بهبود گلو درد و سينه درد بسيار مؤثر می باشد. يكی ديگر از خواص سيب رنده شده اين است كه برای افراد مبتلا به زخم معده بسيار مفيد می باشد.

اين ميوه به علت خاصيت دفع اسيد اوريك، در درمان بيماريهای نقرس، آرتروز و رماتيسم بسيار مفيد و مؤثر شناخته شده است.

سيب با دفع اسيد اوريك داروی روماتيسم و نقرس است و درد مفاصل است و برای تقويت قلب و هضم غذا مؤثر است. خوردن سيب با پوست يبوست را از بين می برد و برای كبد مفيد است.

ماليدن مقداری سيب روی محل گزيدگی نيش عقرب يا زنبور به درمان كمك مؤثری می كند .

ميوه نارس سيب جهت مداوای اسهال مفيد است. خوردن سيب قبل از خواب كمك مؤثری در راحت تر خوابيدن است .

اگر حداقل 3 عدد سيب در روز بخوريم، خطر مرگ ناشی از بيماری های قلبی را کاهش می دهيم. سيب به دليل بافت گياهی ای که دارد، می تواند 14 درصد خطر مرگ ناشی از گرفتگی رگهای بدن را کاهش دهد.

يک سيب متوسط دارای 3 گرم الياف است. الياف می تواند فشار خون و چربی خون را کاهش دهد. همچنين سيب برای سلامتی دندان بسيار مفيد است.

ميوه سيب از زمره پرطرفدارترين و خوشمزه ترين ميوه های جهان است. ميوه های سيب را يا همان طور تازه يا به شكل آب سيب، كمپوت، مربا، ژله، پای، كرم ميوه، مارمالاد، سركه، شراب سيب و... استفاده می كنند. ميوه سيب سرشار از اسيد های آلی، اسيد ماليك، اسيد گاليك و مقادير زيادی نمك های پتاس و سديم است.

گليكوزيدهای سيانوژنيك موجود در دانه سيب از طريق هيدروليز به اسيد هيدروسيانيك تبديل می شود. اين اسيد مانع فعاليت سينوكرام اكسيداز، مرحله نهايی فسفوريلاسيون اكسيداتيو می شود و از اين رو باعث بروز خفگی در سطح سلول می شود. مقادير زياد اين ماده باعث اسپاسم، مشكلات تنفسی و نهايتاً مرگ می شود.

آفات و بیماری ها:

کرم سیب: حشره کامل شب پره ای است که با بال های جلویی به شکل ذوزنقه و به رنگ خاکستری است روی بال های جلویی سه نوار موج دار به رنگ قهوه ای دیده می شود. در انتهای بال های جلویی یک لکه درشت قهوه ای رنگ وجود دارد که اطراف این لکه قهوه ای یک هاله طلایی دیده می شود. اطراف بال های عقبی پر از ریشک می باشد. این آفت در همه جا حضور دارد. میزبان اصلی آن درخت سیب است ولی به گلابی نیز حمله می کند. در مواردی درختان انار، گردو، آلبالو، گیلاس و هلو هم مورد حمله قرار گرفته اند. هدف اصلی آفت، تغذیه دانه سیب است و به همین خاطر پوست را سوراخ کرده و دالان هایی را به طرف دانه حفر می کند و در هنگام حفر تا حدودی از قسمت های گوشتی تغذیه می کند و فضولات لاروی به بیرون ریخته می شوند و این میوه ها از درخت می ریزند. البته لاروهای خارج شده مختصر تغذیه ای از برگ ها دارد و بعد از 48 ساعت خود را به میوه می رساند.

روش های مبارزه با این آفات عبارتند از: شخم زدن، هرس کردن، از بین بردن علف های هرز، جمع آوری میوه های آلوده، استفاده از سموم شیمیایی همانند سموم زولون (5/1 در هزار)، گزرانتیون (2 در هزار)، دیازینون (5/1 درهزار) که زمان مبارزه با استفاده از اطلاعیه های بیش آگاهی صورت می گیرد. 

لیسه سیب: حشره کامل شب پره، بال های جلویی دراز باریک، بر روی بال های جلویی به طور متوسط 19-18 عدد خال سیاه وجود دارد. این آفت در اکثر مناطق سیب کاری وجود دارد. میزبان اصلی درخت سیب، ولی به گلابی، آلو، بادام، زردآلو، به، زالز الک و حتی بید حمله می کند. لاروها در کلیه قسمت های برگ تغذیه می کنند و فقط رگبرگ ها باقی می گذارند و تارهایی را دور درخت می تنند در صورت شدت، درخت عاری از برگ می شود و چنین درختانی ضعیف شده، میوه ها ریخته و در صورت باقی ماندن بر روی درخت کوچک و غیر قابل استفاده می شوند و در صورت شدت حمله گاهی اوقات تغذی لاروها از میوه ها مشاهده می شود. سموم مورد استفاده علیه این آفت مالایتون (2در هزار)، دیازینون (1در هزار) و زولون (5/1 در هزار) که زمان استفاده از این سموم پس از متورم شدن جوانه ها و قبل از باز شدن گلهاست.

کرم سفید ریشه: سوسکی با رنگ سوسکی با رنگ قهوه ای و در سطح بالپوش ها لکه های سفید متعددی جلب توجه می کند. این آفت در بیشتر استان ها دیده شده و به گیاهان مختلف از جمله سیب، به، زردآلو، آلو حمله ور می شود. اغلب از ریشه ها تغذیه کرده و باعث خشک شدن گیاه می شود. روش های مبارزه با این آفت عبارتند از: شخم عمیق، از بین بردن علف های هرز، روش شیمیایی که در اینجا 4 تا 5 گرم پودر دیازینون را در هر متر مربع خاک می باشند که پس از پاشش آبیاری صورت می گیرد که معمولاً این کار در اوائل بهار و اوائل تابستان صورت می گیرد. 

سوسک شاخه بلند رزاسه: حشره به رنگ تیره، شاخک ها درازتر از طول بدن، این آفت در بیشتر استان ها دیده شده و به سیب، گلابی، به، گیلاس، هلو، زردآلو، بادام حمله می کند. لاروهای این آفت با حرکت در داخل چوب سبب قطع شاخه های چند ساله و تنه های بسیار جوان می شوند. در این شاخه ها لارو، سوراخی ایجاد کرده و فضولات خود را که به صورت خاک اره می باشد به بیرون می ریزد این آفت به درختانی بیشتر حمله می کند که جوان هستند. با توجه به اینکه آفت مزبور اغلب به درختان تشنه،کم آب و ضعیف حمله می کند لذا با افزایش رطوبت خاک با آبیاری های منظم و نیز دادن کودهای حیوانی و شیمیایی مناسب می توان تا حدود زیادی درختان میزبان را حمله آن در امان نگه داشت. همچنین با قطع و سوزاندن شاخه های آلوده می توان جمعیت آفت را کاهش داد. برای سمپاشی این آفت اولین سمپاشی در اول تیرماه انجام و برای کسب نتیجه موفقیت آمیز دومین سمپاشی به فاصله 15-10 روز بعد تکرار می گردد برای سمپاشی بایستی از سموم نفوذی قوی نظیر گوزانتیون استفاده نمود. 

سرخرطومی سیب :این آفت دارای خرطوم می باشد رنگ عمومی بدن قهوه ای و توسط موهای نرم و ریز به رنگ سفید مایل به زرد پوشیده شده است. میزبان اصلی سیب ولی روی گلابی هم دیده شده است. لارو با تغذیه از محتویات داخل گل آن را خالی کرده و در ناحیه تخمدان مستقر می شود این حشره قبل از تخمگذاری تا حدودی نیز از جوانه، برگ و گلهای کاملاً بسته و حتی شاخه های بسیار کوچک حامل جوانه های گل و برگ تغذیه می کند. در سال های طغیان شدید آفت مناسب ترین زمان سمپاشی هنگام ظهور حشرات کامل و فعالیت تغذیه ای آنها که مصادف با تورم جوانه ها است می باشد برای مبارزه شیمیایی می توان از سموم دیازینون (1 در هزار) و زولون (5/1 در هزار) استفاده کرد در واقع سمپاشی در مرحله غنچه قبل از باز شدن گلها صورت می گیرد. 

شته مویی سیب: بدن این شته پوسیده از ترشحات مویی، سفیر رنگ، پنبه ای می باشد. در بیشتر استان ها دیده شده است. میزبان اصلی درخت سیب است ملی به ندرت روی گلابی هم دیده می شود. این آفت روی تنه، شاخه، طوقه و ریشه درخت سیب استقرار یافته و در اثر تغذیه از گیاه و ترشح مواد بزاقی قسمت های مورد حمله تغییر شکل یافته و متورم می شود.این محلهای متورم به تدریج ترک برداشته و شکاف طولی و عرضی ایجاد می شود. شاخه های موجود در قسمت بالایی محل خسارت دیده خشکیده و این خشکیدگی به تدریج تمام درخت را فرا می گیرد.در صورت له شدن بدن شته مایع قرمز رنگی خارج می شود. در صورت وجود آفت می توان سمپاشی را شروع کرد که از سموم دیازینون (1 در هزار) متاسیستوکس (1در هزار) استفاده کرد.

سفیدک سطحی سیب: هر کجا که سیب کشت می شود این بیماری نیز وجود دارد. علائم سفیدک سطحی روی برگ ها به صورت لکه های خاکستری تا سفید ظاهر می شود و برگ های جوان دچار پیچیدگی شده و نهایتاً خشک می شود و در اثر آلودگی شکوفه ها و گلبرگ ها چروکیده و کاسبرگ ها گوشتی و کلفت می شوند و توانایی تشکیل میوه را از دست می دهند. روی سر شاخه ها منظره سفید رنگی ایجاد می شود. رشد این شاخه ها متوقف می شود.حالت شبکه ای چوب پنبه در سطح میوه ها دیده می شود از روش های مبارزه با این بیماری می توان به هرس شاخه ها و سرشاخه ها، استفاده از ارقام مقاوم مانند سیب زرد لبنانی، (لیشنر،گلدن)، استفاده از قارچ کش های گوگرددار و کاراتان، که زمان استفاده از آن نوبت اول هنگام تورم جوانه ها، نوبت دوم بعد از ریزش گلبرگ ها و نوبت سوم بستگی به شرایط جوی دارد.

هشدار:

سعی كنيد هميشه سيب را با پوست بخوريد زيرا مقدر زيادی پكتين در پوست سيب وجود دارد سيب هایی كه در بازارهای داخل ايران يا آمريكا و كانادا به فروش می رسد رو آن دارای يك لايه چربی برای حفاظت آن می باشد بنابراين حتما اين سيب ها را بدقت بشویيد.

کسانی که دارای معده ضعيف هستند بايد سيب را بسيار نازك پوست بگيرند كه پكتين ها و ويتامين های آن از بين نرود.

آميگدالين فراوان ترين ماده شيميایی اعضای خانواده گل سرخ است و در دانه سيب و گلابی و همچنين در برگ، پوست و هسته ميوه های هسته دار به وفور وجود دارد. از اين رو اگر كسی يك فنجان پر از دانه سيب را بخورد، خواهد مرد. آميگدالين همچنين باعث بروز نواقص جنيني و اختلال در زايمان يا تولد است .