زرشک، ميوه طول عمر

گرچه مواقع خاصی از سال می‌‌توان میوه تازه و قرمز رنگ زرشک را تهیه کرد؛ اما در سایر فصول نیز این میوه ترش پر خاصیت به شکل خشک شده کاربرد فراوانی دارد.

در طب قدیم اجزای مختلف درختچه زرشک بیشتر به عنوان گیاه دارویی (هم میوه زرشک و هم ریشه و برگ آن ) کاربرد داشت و به خاطر طبیعت سرد و خشک آن، اطباء زرشک را درمانی برای رفع حرارت جگر و اندام‌‌های داخلی بدن به شمار می‌‌آوردند. اما آرام آرام مصرف زرشک به شکل خوراکی و چاشنی غذاها قوت گرفت و اکنون شکل خشک شده، رب و بعضاً سس زرشک و در موارد بیشتر به‌صورت لواشک در سبد غذایی به چشم می‌‌خورد. مطلبی که شاید جالب باشد این است که زرشکی که در قائنات کشت می‌‌شود زرشک بدون هسته است درحالی‌که در کشورهای دیگر صحبت از زرشک هسته دار (اغلب دو هسته‌ای) است؛ البته خواص هر دو نوع مشابه است. براساس کتب قدیمی زرشک، نزدیک‌ترین میوه به قره قاط معرفی شده است که غالباً خواص مشابهی با آن دارد.

ترکیبات اصلی زرشک

زرشک منبعی غنی از آلکالوییدی به نام بربرین Berberine است. علاوه بر بربرین، ریشه زرشک سرشار از اکسیاکونتئین Oxyaconthine و بربامین Berbamine است. خواص آنتی بیوتیکی زرشک را به همین آلکالوییدها نسبت می‌‌دهند. در میوه کوچک زرشک علاوه بر مقداری اسید مالیک و اسید تارتاریک، میزان ناچیزی هم پکتین یافت شده است. حضور این اجزاء کمک شایانی به ماندگاری طولانی زرشک و به کارگیری آن در تهیه مارمالاد و سس می‌‌کند. یکی از ترکیبات زرشک که می‌‌تواند سهم مهمی در اثربخشی دارویی آن ایفا کند، رنگ‌دانه‌‌های غذایی است. رنگ‌دانه‌‌های غذایی از جمله آنتوسیانین با عملکرد آنتی اکسیدانی باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌‌گردد. یکی از ویتامین‌‌هایی که به وفور در این میوه خوش‌رنگ دیده می‌‌شود، ویتامین c است؛ اما در گونه‌‌های مختلف و بسته به روش خشک کردن میوه، میزان این ویتامین بسیار متغیر است.

اثرات زرشک

همانطور که در ابتدا گفته شد؛ زرشک بیشتر در حکم دارو کاربرد داشته است. در طب قدیم زرشک را چه به صورت خوراکی و چه به صورت مرهم در مداوای عفونت‌‌ها به کار می‌‌بردند. علم جدید با کشف آلکالوییدهای زرشک و اثرات آنتی‌بیوتیکی آنها، این ویژگی را تائید نموده است.برخی از تاثیرات سودمند زرشک بر بیماری‌های کلیوی و به خصوص سنگ‌‌های کلیوی را به اسیدهای آلی زرشک نسبت می‌دهند. این اسیدها با تغییر PH ادرار می‌‌توانند احتمال عود برخی سنگ‌‌های کلیوی را کاهش دهند.کبد یکی از ارگان‌‌های بدن است که مصرف زرشک برای عملکرد بهتر آن سودمند می‌‌باشد. زرشک محرک صفرا و موثر در سمیت‌زدایی کبد و کمک کننده در درمان عفونت‌‌های انگلی و مشکلات گوارشی نظیر اسهال شناخته شده است.مطالعات محققان استرالیایی نوید‌بخش اثرات مفید زرشک بر کنترل قند خون است؛ البته هنوز مدارک کافی برای توصیه مصرف زرشک به این منظور در دست نیست و از طرف دیگر میزان مصرف ایمن زرشک مشخص نشده است.بومیان شرق ایران‌زمین از زرشک به عنوان میوه طول عمر یاد می‌‌کنند؛ شاید یکی از دلایل آن وجود مقدار بالای سولفور در این میوه است. در واقع زرشک سرشار از فیتوکیمیکال‌هایی است که حضورشان در برابر اغلب بیماری‌‌های امروزی همچون بیماری‌‌های قلبی- عروقی، پرفشاری خون و کبد چرب نقش پیشگیرانه دارد و این احتمال وجود دارد که با مصرف اینگونه خوراکی‌‌ها بتوان بر مقاومت سیستم ایمنی افزود.یکی از اسیدهای زرشک اسید آسکوربیک یا همان ویتامین c است. تحقیقات بیانگر این است که گرچه ویتامین c نمی‌تواند از بروز سرماخوردگی جلوگیری کند، اما می‌‌تواند در روند بهبود موثر واقع شود.

پرهیز از افراط

با وجود این همه اثرات مفید، در مصرف زرشک باید حد اعتدال نگه داشته شود. بخاطر اثر محرک زرشک بر رحم زنان باردار، سقط جنین می‌‌تواند یکی از عوارض مصرف افراطی زرشک باشد.تشدید سرفه و مشکلات گوارشی نیز به عنوان عارضه زیاده‌روی در مصرف زرشک شناخته شده است.عملکرد برخی داروها از جمله آنتی هیستامین، ضد فشارخون، رقیق کننده خون، آنتی‌بیوتیک و حتی دیورتیک‌‌ها ممکن است تحت تاثیر مصرف زرشک قرار گیرد. پس بهتراست در صورت مصرف مداوم زرشک، پزشک خود را از این مسئله مطلع کنید.

منبع: تسنيم