اگیر ترکی Acorus Calamus گیاهی علفی و چند ساله است که ساقه و ریشه ضخیم زیرزمینی دارد و در کنار رودخانهها، باتلاقها و نقاط مرطوب رویش میکند. نامهای دیگر آن، وج، اشباطه، سوسن زرد، سوسن باتلاقی، اکسیر ترکی، آلوا، ابامرون و عودالوج میباشد. مناطق مختلف قاره آسیا بخصوص در هندوستان، شرق اروپا و شمال آمریکا محل کشت و بهرهبرداری اگیر ترکی میباشد. در کشور ما در منطقه مازندران بازیابی و گزارش شده است.
اگیر ترکی مزه تلخ و بوی خوشی دارد و از روغن طبیعی آن در صنایع عطرسازی استفاده فراوانی میگردد.
از گذشتههای دور مصرف خوراکی و دمکرده اگیر ترکی جهت درمان مشکلات گوارشی، تقویت و محرک معده، از بین بردن نفخ، رفع سوء هاضمه و درمان یبوست مورد استفاده قرار میگرفته است. از دیگر موارد درمانی اگیر ترکی میتوان افزایش اشتها، درمان لاغری، تقویت غریزه جنسی، قاعده آور جهت خانمها، تسکین سردرد و سرماخوردگی و بازکردن سینوسها، درمان دردهای ناشی از روماتیسم، درمان کم خونی و زردی بدن، کاهش فشارخون، حذف سنگهای مجاری ادرار، رفع تب، تقویت حافظه و مبارزه با فراموشی و ایجاد آرامش جهت داشتن خواب مناسب نام برد.
اگیر ترکی به صورت ماساژ، شستشو و سرمه جهت رفع چین و چروک صورت و بدن، درمان درد مفاصل، رفع عفونت ناشی از زخم و ترشحات، از بین بردن لکههای قهوهای و سفید پوست، رفع خوندماغ، افزایش گردش خون، رفع تاری چشم و درمان لکنت زبان به کار گرفته میشود.
جویدن ریشه اگیر ترکی برای افراد سیگاری و مصرف کننده دخانیات باعث انزجار آنها از این مواد میگردد و به راحتی به این افراد در ترک دخانیات کمک مؤثر مینماید.
استنشاق دود ناشی از اگیر ترکی در رفع گرفتگی ریه، درمان آسم و برونشیت و از بین بردن ناخالصیهای سیستم تنفسی مؤثر میباشد.
اگیر ترکی به صورت جوشانده و دم کرده، استفاده سطحی بر روی پوست به عنوان ماسک، مخلوط با عسل یا شیر یا آب هویج، مصرف به صورت جویدنی، و استعمال خارجی به صورت ماساژ یا شستشوی پوست به کار گرفته میشود. حداکثر مصرف مجاز آن به صورت خوراکی به مقدار 5 گرم روزانه توصیه شده است.
باید توجه داشت که اگیر ترکی تازه، خواص سمی دارد و مصرف آن به این صورت باعث مسمومیت شدید میگردد. جهت سمزدایی، این گیاه را به قطعات کوچک تقسیم کرده و در هوای آزاد خشک میکنند تا مسمومیت آن از بین برود.
مصرف آن جهت خانمهای باردار به خاطر خطر ایجاد جهشهای ژنی بر روی جنین منع گردیده است.
مصرف دوز بالای اگیر ترکی به صورت خوراکی باعث افزایش اسیدیته معده و مشکلات گوارشی میگردد.
بیشتر مواد دارویی اگیر ترکی در ساقه آن نهفته است و این مواد شامل آسارون، پاراسارون، کالامن، آساریل آلدئید، سسکی ترپن، تیل وژنول، کالامئون، ترکیبات تلخ گلیکوزیدی، اوژنول، کالامنول، هپتی لیک اسید، تانن و موسیلاژ میباشد.
اگیر ترکی یا وج، طبیعتی گرم و خشک دارد و مصلح آن سکنجبین است.
در آزمایشگاه ثابت شده است که نمونههای مختلف اگیر ترکی که در سرزمینهای مختلف پرورش مییابد و ممکن است توسط صادرات به دیگر کشورها راه یافته باشد، دارای مواد تشکیل دهنده شیمیایی مختلف و در نتیجه دارای خواص متفاوتی نسبت به نمونههای دیگر میباشد. لذا جهت خرید و مصرف این گیاه دارویی باید از متخصصین و پزشکان طب سنتی در این زمینه اطلاعات و دستورات دقیق را مطالبه نمایید.