بابونه گاوی

دانستنیهای علمی

بابونه گاوی که با نام "گل مینا دارویی" نیز شناخته میشود گونه ای از جنس Tanacetum در خانواده کاسنی (Asteraceae) بومی منطفه اوراسیا و به طور خاص در شبه جزیره بالکان ، آسیای صغیر و قفقاز میباشد اما کشت آن به سراسر جهان گسترش یافته است و در حال حاضر در اروپا، مدیترانه، شمال امریکا و شیلی یافت فراوان است.

خصوصیات - معرفی

بابونه گاوی گیاهی است چندساله با ارتفاع حدود نیم متر، برگهای معطر و لوبدار بروی ساقه های راست گیاه و سرگل هایی زیبا است. گل ها دارای قسمت میانی برجسته ، گلچه های زرد لوله ای و گلبرگ های شعاعی سفید هستند. این گیاه در بسیاری از نقاط جهان کشت شده و اغلب بعنوان گیاه زینتی نیز مورد مصرف قرار می گیرد. در بعضی از منابع به نام Chrysanthemum parthenium و Pyrethrum parthenium نیز معرفی می شود.

شرایط نگهداری بابونه گاوی

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت کمی خشک دماي مورد نياز 10 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز خاک معمولی

بابونه به سرما حساس نیست ولی چنانچه در بهار در مرحله گلدهی با سرما مواجه شود تأثیر بدی بر عملکرد گل خواهد داشت. در چنین مواقعی افزودن 30-40 کیلوگرم در هکتار ازت در اواخر اردیبهشت نقش موثری در کاهش خسارت دارد. بذر بابونه گاوی برای رویش احتیاج به نور دارد. این گیاه در طول رویش نیز به نور کافی نیاز دارد. به طوری که بابونه از مرحلۀ تشکیل غنچه تا کامل شدن گلها به مقادیر زیادی نور محتاج است. گیاهانی که در سایه کاشته می شوند مقادیر بسیار کم اسانس و کامازولن خواهند داشت. تحقیقات نشان می دهد که نور سبب افزایش اسانس و کامازولن می شود.

بابونه گاوی قادر به تحمل خشکی است ولی در مرحلۀ رویش بذر و همچنین در مرحلۀ تشکیل ساقه به مقادیر مناسبی آب نیاز دارد. تحقیقات نشان می دهد که آبیاری گیاهان در مرحلۀ پنجه زنی ، عملکرد گل را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. بابونه گیاهی شورپسند(هالوفیت) است ، اگر این گیاه در مناطق شور کشت شود ریشه قادر است 10 میلی گرم نمک در هر گرم ریشه ذخیره نماید. با این وجود کشت بابونه در مناطق شور سبب کاهش عملکرد گل در مقایسه با گیاهان کشت شده در زمین های غیر شور می شود. بابونه در هر نوع خاکی می روید، ولی خاکهای سبک شنی همراه با مقادیر فراوان ترکیبات آهکی خاکهای بسیار مناسبی برای کشت بابونه است.PH خاک برای بابونه بین 8/4 -8 مناسب است. تحقیقات نشان داده که بابونه را می توان در خاک های قلیایی نیز کشت کرد.

بابونه در طول رویش به خاک خاص و مواد و عناصر غذایی فراوان نیاز ندارد و آن را در هر خاکی حتی خاکهای غیر حاصلخیز و تهی از مواد و عناصر غذایی می توان کشت کرد. با این وجود کشت این گیاه در خاکهای حاصلخیز به طور عمده ای سبب افزایش عملکرد گل می شود.

برداشت بابونه کمی مشکل است چون در فصل برداشت، گلها به صورت غیرهمزمان می رسند و بوته ها هم دائما گل می دهند و هر چند روز یکبار بایستی برداشت صورت گیرد. هنگام برداشت، گلها بـه همراه 5 سانتیمتر از دمگل برداشـت می شوند. برداشت گل به همراه مقدار بیشتری دمگل سبب کاهش کیفیت اسانس می شود. برداشت به موقع گلها بسیار مهم است و نقش مهمی در کیفیت و کمیت اسانس دارد. اگر گلها زودتر یا دیرتر از موعد مقرر برداشت شوند در کاهش کیفیت مواد مؤثره نقش مؤثری دارند. اسانس از بدو تشکیل غنچه در گلها تشکیل می شود و تا باز شدن گلها به تدریج بر مقدار آن اضافه می شود. گلها هنگامی که کاملاً باز می شوند( گلچه های سفید رنگ زبانه ای به صورت افقی قرار می گیرند) از بیشترین مقدار اسانس برخوردارند. پس از این مرحله از مقدار اسانس و کامازولن به تدریج کاسته می شود.3 تا 4 بار در سال گل ها را می توان برداشت کرد. مقدار اسانس گلها در ساعات مختلف شبانه روز متفاوت است. ظهر و در هنگام تابش آفتاب ، گلها از بیشترین مقدار اسانس برخوردارند. برداشت گلها در روزهای ابری و سرد مناسب نیست و در این شرایط از مقدار اسانس و کامازولن آن کاسته می شود. گلها را پس از برداشت باید بلافاصله خشک کرد. تأخیر در خشک کردن گلها سبب تغییر رنگ و کاهش کیفیت و کمیّت اسانس آنها می شود. چنانچه پس از برداشت گل امکان خشک کردن آنها نباشد، یا اگر وسیله برای انتقال آنها به کارخانه برای خشک کردن موجود نباشد، آنها را حتی برای مدت کوتاهی نباید نگهداری کرد. در این شرایط باید گلها را در سایه پهن نمود تا از رطوبت آنها کاسته شود. اگرچه می توان آنها را در هوای آزاد خشک کرد ولی استفاده از خشک کن های الکتریکی برای خشک کردن آنها نتایج مطلوبی را به همراه دارد. گلهای خشک شده توسط خشک کنهای الکتریکی از رنگ مطلوب تری برخوردار هستند. درجه حرارت مناسب برای خشک کردن گلها با استفاده از خشک کنهای الکتریکی 35-60 درجۀ سانتی گراد است. مقدار اسانس گلها متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین 4/0-5/1 درصد است. 12-20 درصد اسانس را کامازولن تشکیل می دهد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

استفاده از این گیاه در اواخر دهه 1970 در انگلستان مورد توجه خاص قرار گرفت، چرا که همسر یکی از مسئولین عالیرتبه واحد خدمات درمانی کمیسیون ملی ذغال در این کشور مبتلا به میگرن سختی بود که با داروهای رایج درمان نمی شد. وی به توصیه یکی از کارگران معدن از برگهای این گیاه استفاده کرد و با تعجب دریافت که میگرن وی مداوا گشت. در پی آن دکتر Stewart Johnson از کلینیک میگرن در لندن تحقیقات گسترده ای را در این زمینه آغاز کرد و اثر درمانی این گیاه را در معالجه میگرن به اثبات رساند. این گیاه به آسپرین قرون وسطی و قرن 18 شهرت دارد.

کامازولن یک سزکویی ترپن است که از مادۀ پیش ساز " پروکامازولن " (ماتریسین) تحت تأثیر حرارت به وجود می آید. از ترکیب های مهم دیگر اسانس بابونه می توان از بیزابلول ، اکسید بیزابلول و فارنزن نام برد. فلاونوئیدها از دیگر ترکیبات گل بابونه هستند. مهمترین این فلاونوئیدها عبارتند از: آپی جنین، آپی جنین-7- گلیکوزید، لوتئولین. ویتامین ث، کومارین ها ، مواد موسیلاژی و ترکیبات پکتینی نیز از ترکیبات دیگر گل بابونه هستند. اسانس در قسمت پائینی گلچه های لوله ای به شکل قطراتی کروی در کیسه ها و مجاری ترشحی شیزوژن تشکیل می شود. رنگ اسانس به مقدار کامازولن موجود در آن بستگی دارد. در صورتی که اسانس به روش تقطیر با بخار آب بدست آید، پروکامازولن بی رنگ به کامازولن آبی رنگ تبدیل می شود. هرچه مقدار کامازولن بیشتر باشد اسانس به رنگ آبی تیره( شبیه جوهر آبی رنگ) مایل تر است. اسانس هایی که از مقدار زیادی کامازولن و بیزابلول برخوردار باشند اسانس هایی با کیفیت خوب خوانده می شوند. بوی قوی این گیاه بدلیل وجود روغن فراری است که حاوی کامفور ، کریزانتیل ، کامفن ، ژرماکرن D ، P – سیمن ، ترپینن – 4 – ال و بورنئول و سایر ترکیبات می باشد.

عمده موارد مصرف بابونه گاوی برای درمان میگرن ، تب ، رماتیسم ، بیماری های پوستی و اختلالات قاعدگی است. در مطالعات کلینیکی مشخص شده است تعداد حمله های میگرنی در افرادی که از کپسول ( یک کپسول در روز ) حاوی 100 میلی گرم بابونه گاوی ( که تقریباً دارای حدود 5/0 میلی گرم پارتنوئید باشد) مصرف می نمایند بطور محسوسی کاهش یافته است. آزمایشات بروی حیوانات آزمایشگاهی نشان داده است که این گیاه می تواند در درمان آرتروز نیز مفید و موثر باشد.

گل های بابونه دارای خواصی مانند: مسکن و آرامبخش، التیام دهنده قوی زخم ها، ضدنفخ و ضد اسپاسم دستگاه گوارش، افزایش دهنده گلبول های سفید خون (تقویت سیستم دفاعی بدن) و ضد آلرژی است. گل های بابونه به دلیل داشتن فلاونوئید دارای اثر مرطوب کنندگی و لطیف کنندگی است و به همین دلیل در صنایع بهداشتی و آرایشی کاربرد گسترده ای دارند. تحریک ناشی از سرماخوردگیها، زخمهای دیرخوب شونده، دمل (آبسه ها)، ورم لثه هاپسوریازیس، اگزما، ناراحتیهای کودکان مانند آبله مرغان، سوختگی در اثر کهنة بچه ها و قولنج در زمره دلایل متعارف مصرف چای بابونه، شستشو با آن یا انواع تنتورهای این گیاه محسوب می شود. بابونه معمولاً موقعی مورد مصرف قرار می گیرد که عارضه آشکار شده باشد. مصرف کرم یا پماد بابونه به عنوان داروی موضعی روی پوست می تواند در کاهش علایمی نظیر پسوریازیس، اگزما یا سوختگیهای پرتو درمانی سرطان مفید واقع شود. مصرف پماد بابونه می تواند درد ناشی از نیش حشرات و یا گازگرفتگی حیوانات را کاهش دهد. فعالیت ضد التهابی بابونه از طریق اتصال با کمپلکس IκB کیناز((IKK)β) و محدود کردن آن است. این ماده بیشترین تاثیر را در ایجاد سیگنالهای التهابی دارد. بابونه گاوی تولید پروستوگلندین(prostaglandin ) را نیز کاهش می دهد. عصاره این گیاه همچنین آنزیمهای درگیر در واکنشهای التهاب زا را کم می کند. Tanetin که یک نوع فلانوئید است، در گلها، برگها و بذرهای بابونه وجود دارد و می تواند تولید پروستوگلندین را کاهش دهد. عصاره برگی بابونه می تواند اختلال در قطبیت پتاسیم را کاهش داده و انقباضات ناشی از آن را از بین ببرد. این خاصیت در عصاره برگهای تازه بابونه بیشتر است که به دلیل غلظت بالاتر parthenolide در برگهای تازه است. مونوترپینهای موجود در این گیاه باعث دور کردن حشرات می شود. از اینرو از این گیاه برای تصفیه هوا و دور کردن حشرات هم استفاده می شود.

برخی مطالعات نشان داده اند که این گیاه می تواند باعث مرگ سلولهای سرطانی شود. ولی این مطالعات هنوز به تائید نهایی نرسیده است.

مقابله به آفات بابونه گاوی

این گیاه آفت خاصی ندارد ولی مبارزه با علف هرز برای داشتن عملکرد بالا اهمیت زیادی دارد. برای مبارزه با علف های هرز از علف کش مالوران به مقدار 3-4 کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی می توان استفاده کرد. زمان مناسب برای استفاده از این علف کش اواسط فروردین ماه است. این علف کش تأثیر سویی بر گیاه بابونه ندارد و می توان تا مرحلۀ دو تا سه برگی از آن استفاده نمود. تا قبل از به ساقه رفتن بابونه از علف کش سیس 67 پروپ به مقدار 8/1-2 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده کرد. تا قبل از به گل رفتن بابونه می توان از علف کش آفالون به مقدار 3-4 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. اگرچه استفاده از این علف کش برای بابونه مضر نیست ولی گلدهی را به تأخیر می اندازد.

نحوه تکثیر بابونه گاوی

بذر بابونه در دمای 6-7 درجۀ سانتی گراد جوانه می زند. ولی درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی بین 20-25 درجه سانتی گراد می باشد. رشد و نمو بابونه در دمای روزانه بین 19-21 درجۀ سانتی گراد به خوبی انجام می گیرد. ولی بیشترین مقدار اسانس در درجه حرارت بین 20-25 درجه در گل ها ساخته و ذخیره می شود.

کشت بابونه توسط بذر انجام می گیرد. پس از کاشت غلتک مناسبی باید زده شود و از به کار بردن وسایلی که سبب به هم خوردن نظم ردیفها و پراکنده شدن بذرهای کشت شده شود باید پرهیز کرد.

هشدار - عوارض جانبی

گاهی در مزارع بابونه گاوی به عنوان علف هرز رشد می کند.

شاه اسپرم شیشا / کاسنی بری

افسنطین شاه اسپرم آهار کوهی جعفري گل درشت (پاکوتاه)