اسفند

"اسفند" یا "اسپند" گیاهی چندساله یا پایا از خانواده نیتراریاسه است. این گیاه دارای ارتفاعی بطول حدود ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر بوده و ظاهری بوته مانند دارد.

اسپند دارای برگ های سبز با تقسیمات باریک و دراز و نامنظم است.

گل های آن درشت و دارای کاسبرگ نازک و گلبرگ بزرگ به رنگ سفید مایل به سبز می باشند. 

میوه آن پوشینه و حاوی دانه های متعدد به رنگ سیاه است. این میوه ها دارای سه لُب و به قطر حدود 8 میلیمتر می باشند. بو دادن دانه های این گیاه علاوه بر بوی خوشی که تولید می کند، در نزد برخی افراد به عنوان چشم زخم مؤثر دانسته شده است.

اسپند براحتی در خاک خشک و شنی قابل کشت است. در مقابل خشکسالی تحمل بالایی دارد و رشد خود را حفظ می کند. دانه های زنده بسیار نادر یافت می شوند ولی در تماس با خاک و کمی رطوبت قدرت رشد و نمو را پیدا می کند.

در آپارتمان گلدان یا محیط رشد باید ترکیبی از نیمی شن و ماسه و نیمی از خاک باشد . ماه آوریل و می (فروردین و اردیبهشت)بهترین زمان کاشت اسپند می باشد. نگهداری خاصی ندارد و باید در فصل سرد از سرمازدگی گیاه جلوگیری شود.

برداشت:

کپسول های حاوی تخم براحتی قابل برداشت هستند . بهتر است پس از برداشت در زیر نور آفتاب خشک شوند . برداشت ریشه در فصل پاییز صورت می گیرد . ریشه و دانه این گیاه قدرت ضد میکروبی محیط و هوا را دارا می باشد .

در طب سنتی از عصاره های گیاهی اسپند جهت افزایش ترشح شیر، دفع ترشح شیر، دفع کرم های روده، درمان روماتیسم، افزایش قدرت جنسی و نیز به عنوان یک مسکن جهت رفع درد معده بکار می رفت.

در تحقیقات آزمایشگاهی که از عصاره اسپند جهت از بین بردن میکروب ها استفاده شده است. عصاره های حاصل از کالوس، خواص ضد میکروبی در برابر میکروب هایی نظیر استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیا کولی و کاندیدا آلبیکانس را نشان داده است.

به تازگی آلکالوییدهای بتاکاربولین موجود در گیاه و دانه های اسپند به دلیل خاصیت ضدتومور (ضد سرطان) آن مورد توجه قرار گرفته اند. 

در گذشته در هند برای سفلیس و در آفریقا نیز برای تب از اسپند استفاده می کردند، اگرچه مصرف خوراکی این گیاه می تواند مسموم کننده باشد، اما بعضی از افراد محلی در این کشورها هنوز از آن برای درمان آسم، کولیک، تب، سنگ های صفراوی، سکسکه، زردی، مالاریا، دردهای عصبی، پارکینسون، افتادگی رحم، روماتیسم و بیماری های ادراری تناسلی استفاده می کنند.

ترکیبات شیمیایی:

گیاه اسپند دربردارنده مواد ضدمیکروبی از نوع فلاونوئیدها و آلکالوئیدها می باشد، که این مواد در بخش های مختلف آن (دانه، کالوس و نهال) به وفور یافت می شود. از جمله آلکالوئیدهای مهم آن می توان به آلکالوئید هارمین، هارمالین، هارمالول و پگانین و آلکالوئیدهای کینازولین اشاره کرد.

معمولاً از گیاه اسپند بیشتر به عنوان خوشبوکننده هوا استفاده می شود و شکل خوراکی آن کمتر مورد استفاده قرار می گیرد، چرا که مصرف ناصحیح آن باعث عوارضی چون تشنج، تهوع، سکسکه، ترشح بیش از حد بزاق و تضعیف سیستم اعصاب مرکزی می شود.

 سمی بودن این گیاه به اندازه ای است که حتی حیوانات هم با مصرف زیاد آن دچار مسمومیت می شوند و مواردی از مرگ و میر حیوانات نیز گزارش شده است.

 در قدیم برای کاهش تأثیر میزان سم گیاه اسپند آن را چند بار در آب خیس می کردند.