وزارت جهاد کشاورزی - سازمان تخقیقات وآموزش کشاورزی - موسسه
تحقیقات خاک وآب
شورای عالی
سیاستگزاری توسعه کاربرد مواد بیولوژیک واستفاده از کودوسم درکشاورزی
سعیدسماوات ومحمدجعفرملکوتی
امروزه دربرخی ازکشورها من جمله کشورهای غربی و
چین برای بهبودکمی وکیفی محصولات زراعی وباغی خوداستفاده ازانواع اسیدهای آلی رواج
فراوانی یافته است.
یکی ازاین قبیل کودها
انواع کودهای هوموسی می باشد که توسط روش های شیمیایی ازمعادن ذغال سنگ ویا کانی
لئوناردیت استخراج می گردد.
این کودها به صورت
نمک اسیدهای آلی هومیک تحت نامهای هومات پتاسیم ، آمونیوم وسدیم عرضه می گردد.
نتایج تحقیقات مختلف
نشان داده که مصرف مقادیربسیارکم این مواداثرات قابل ملاحظه ای دربهبودخصوصیات
فیزیک وشیمیایی وبیوژیکی خاک دارد.
همچنین به دلیل وجود
ترکیبات هورمونی وانواع ویتامینها درآنها (هوماتها) اثرات بسیارمفیدی نیزدرافزایش
تولید (80-10 درصد) و بهبودکیفیت محصولات کشاورزی دارند.
ازاین کودها به
صورمختلف ازجمله درسیستم آبیاری تحت فشار ، محلول پاشی ، کشت های هیدروپونیک ،
مصرف خاکی وتلقیح با بذر استفاده می گردد.
یکی ازمنابع تامین
موادآلی خاک ، کمپوست زباله شهری می باشد.باتوجه به اینکه درحدود 40-30 درصد
کمپوست زباله شهری را موادهموسی تشکی میدهد، ولی به دلیل کیفیت نامطلوب کمپوست
زباله شهری بدلیل وجودآلودگی های فیزیکی وشیمیایی این موادباارزش مورداستفاده
صحییح قرارنگرفته وازچرخه طبیعی خارج می گردند.
بااستخراج موادهوموسی
موجوددرکمپوست زباله واستفاده ازآن دراراضی کشاورزی ، می توان سالانه صدها هزارتن
برتولیدات محصولات مختلف افزود. سالانه صدها هزارتن برتولیدات محصولات مختلف
کشاورزی افزورد.
امیداست با تولید
صنعتی این کوددرایران وهمگانی کردن مصرف آن درزراعت های مختلف بتوان گام دیگری
دراحیای مواد آلی خاکهای زراعی وافزایش تولیدات کشاورزی برداشت.
تعریف هوموس:
درسال 1761 میلادی
والریوس ،هوموس را مواد آلی تجزیه شده تعریف نمود.بعدها هوموس به موادی اطلاق
گردیدکه ازلحاظ ساختمان بی شکل وکلوئیدی بوده وحدنهایی تجزیه وتخریب موادآلی می
باشد.
تشکیل هوموس درخاک :
چهارتئوری تغییر بافت
های گیاهی ، پلی مریزاسیون شیمیایی ، تجزیه بافتهای میکروبی-گیاهی ، سنتز میکروبی
درتشکیل موادهوموسی به تنهایی ویا توام بایکدیگر نقش دارند.
درتمام این چهار
تئوری ابتدا موادفنولی که از لیگنین ویا میکروارگانیسم ها تولید می گردد،
دراثراکسیداسیون به کویینون تبدیل شده وبا پلی مریزاسیون این ماده ، هوموس تشکیل
می گردد.
خصوصیات شیمیایی مواد
هوموسی :
ترکیبات موادآلی
مختلف ، دارای دونوع اسید آلی مهم به نام های اسیدهیومیک واسید فولیک می باشند.
اسیدهومیک باوزن ملکولی 30.000-300.000 سبب تشکیل کمپلکس پایدارونامحلول (کند رها
) بافلزات میکرو (ریز مغذی ) می گردد. اسیدفولویک نیزباوزن ملکولی کمتراز30.000
سبب تشکیل کمپلکس های محلول باعناصر میکرومی نماید.
مجموع این دواسید
میزان فراهمی عناصر غذایی به ویژه ریزمغذیها رابرای گیاه درکوتاه مدت وبلند مدت
افزایش دهند. ترکیبات هوموسی باداشتن ظرفیت تبادلی کاتیونی بالا که ازیونیزه شدن
گروه های عامل موجوددرسطح آ ن ناشی می شود، قادرند از طریق مختلف شیمیایی ویا با
ایجاد پل کاتیونی ذرات خاک را به هم پیوند داده وسبب تشکیل خاکدانه های پایدارشود.
شناسایی مواد هوموسی
:
روش های مختلفی من
جمله قابلیت حل شدن آن دراسیدویا باز ، اندازه گیری میزان کربن واکسین ، انداه
گیری گروه های کربوکسیل وفنول، روش پتانسیومتری ، روش طیف سنجی ، نورمرئی ومادون
قرم وروش کروماتوگرافی وژل درشناسایی اجزاء مواد هوموسی وجوددارد.
اسیدهای فلویک
ترکیبات هوموسی بوده که هم دراسید وهم درباز محلول هستند ولی اسید هومیک فقط درباز
محلول می باشند.
اسید هومیک دارای
درصد کربن بیشتری نسبت به اسیدهای فولویک می باشند، ولی اسیدهای فولویک اکسیژن
بیشتری دارند.
میان گروه های
کربوکسیل اسیدفولویک بیشترااسیدهومیک بوده ودرروش طیف سنجی منحنی هریک ازاسیدهای
فوق درطول موج دارای یک پیک واضح می باشد.
مزایای اسید هیومیک :
اسیدهای هومیک سبب
بهبود خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک می گردند.
الف- بهبود خصوصیات
فیزیکی :
-
افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت درخاک .
-
افزایش تهویه خاک.
-
کاهش فرسا یش خاک .
-
افزایش مقاومت گیاه به خشکی.
ب- بهبود خصوصیات
شیمیایی خاک :
-
-افزایش درصد ازت کل درخاک .
-
-متعادل نمودن
ph
خاکهای اسیدی و آهکی.
-
-افزایش ظرفیت تبادلی کاتیونی خاک.
-
-افزایش جذب عناصر غذایی .
-
فراهمی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در طول دوره رشد.
ج – بهبود خصوصیات
بیولوژیکی و تجدید حیات خاک :
-
افزایش تقسیم سلولی ورشد گیاه .
-
افزایش قطر دیواره سلولی و مقاومت به آفات و بیماری ها.
-
افزایش درصد جوانه زنی بذر.
-
افزایش میکروبهای مفید خاک.
-
افزایش میزان ویتامین ها در گیاه.
-
افزایش رشد ریشه .
-
افزایش فتوسنتز درگیاه.
-
افزایش میزان آنزیم ها درگیاه.
-
افزایش جذب موادغذایی توسط گیاه .
موارد استعمال
اسیدهیومیک :
-
اسید هیومیک را می توان توام با سایر کودهای شیمیایی و یا مستقیما
درخاک مورد استفاده قرارداد. از این طریق بازیافت کودهای شیمیایی و نیان اثربخشی
آنها افزایش می یابد.
-
اسید هیومیک را می توان درطول فصل ردش مستقیما درناحیه رشد ریشه گیاه
تریق نمود.
-
اسید هیومیک را می توان ازطریق آب آّبیاری ، محلولپاشی ، مصرف خاکی و
سیستم های آبیاری تحت فشار مورد استفاده قرارداد.
-
اسیدهیومیک با اکثرکودهای شیمیایی سازگاربوده وقابل اختلاط می باشد.
-
مصرف مستقیم اسید هیومیک برای گیاه سمیت ایجاد نمی نماید.
-
اسید هیومیک درآب بخوبی حل شده وبا کودهای دیگر مایع نی قابل اختلاط
می باشد.
-
اسید هیومیک را میتوان درتمامی مارع سبزی وصیفی ، محصولات ردیفی ،
انواع درختان میوه ( انگور، زیتون ، مرکبات ) وگلهای زینتی درسیستم آّبیاری تحت
فشار ، محلول پاشی ومصرف خاکی مورد استفاده قرارداد.
-
اسید هیومیک به علت کاهش دادن درجه شوری خاک وغیرفعال نمودن سموم
کشاورزی مصرفی درخاک ، درسالم سازی خاک نقش مهمی دارند، لذا به عنوان کود آلی
دوستدار طبیعت ازآنها نام برده می شود.
نقش اسید هیومیک
درافزایش عملکردمحصولات مختلف زراعی وباغی وسبزی صیفی :
کلیه مرکبات 65%
کلم
60%
گوجه فرنگی 50%
چغندر قند 37%
خیار
36%
انگور 35%
ذرت ، هویج 30%
پنبه 22%
شلغم ، سیب زمینی ،
گندم 20%
جو 18%
میزان مصرف اسید
هیومیک :
در آزمایشی خیس نمودن
غده های سیب زمینی به مدت 24 ساعت درمحلول 0.02 درصد اسیدهای هیومیک ، میزان
عملکرد را به 23 درصد افزایش ، کیفیت غده را بهبود داده ونیز میزان نیترات غده ها
را کاهش داد.
همچنین درآزمایش
دیگری با مصرف اسید هیومیک رشد ، عملکرد وکیفیت فلفل تولیدی نیز افزایش یافت .
خیس نمودن بذرهای کلم
درمحلول 0.01 درصد اسیدهای هیومیک به مدت 12 ساعت ، میزان عملکرد را به 60درصد ودر
جو طول ساقه وریشه را نیز به میزان قابل توجهی افزایش داد.
مصرف خاکی اسید
هیومیک درمحصولات مختلف به میزان 20-10 لیتر درهکتار نتایج بسیارخوبی درافزایش
عملکرد کمی وکیفی محصولات مختلف ایجاد نمود.
محلول پاشی با محلول
سه درهزاراسیدهیومیک نی برای بهبود کمی و کیفی محصولات کشاورزی قابل توصیه می
باشد.