پاپایا (خربزه درختی)
پاپایا به علت طعم ملایم و مطبوع که شبیه به مزه طالبی گرمک با عطر مخصوص به خود و همچنین به دلیل سهولت کاشت و زود به میوه نشستن و میوه دهی در سراسر سال مورد توجه می باشد.د به طوری که سالانه بیش ار ۳ میلیون تن از این محصول در سراسر دنیا تولید می شود.
موطن اصلی این گیاه دقیقاً مشخص نیست ولی عقیده بر آن است که از مناطق گرمسیری آمریکا خصوصاً مناطق جنوبی مکزیک منسأ گرفته است و به وسیله اسپانیولی ها و پرتقالی ها به سایر نقاط گرمسیر مرطوب دنیا برده شده است .
کشت پاپایا (خربزه درختی) در ایران
در ایران نیز اخیراً این گیاه مورد توجه قرار گرفته است و هم اکنون ۳۰ هکتار زیر کشت پاپایا است که همگی در استان سیستان و بلوچستان قرار دارند .
مشخصات گیاه شناسی :
پاپایا متعلق به جنس Carica بوده و از خانواده Caricaceae می باشد. در این خانواده علاوه بر جنس پاپایا ۴۸ جنس دیگر نیز وجود دارد. عده ای از گیاه شناسان معتقدند که پاپایا متعلق به خانواده Passifloraceae می باشد. در جنس Carica گونه های زیادی وجود دارد که همگی شناخته شده و مهم می باشند. همه گونه ها دو پایه می باشند و تنها گونه Monoica یک پایه است. مهمترین گونه در جنس Carica گونه papaya می باشد.
پاپایا گیاهی است علفی ،همیشه سبز ،دو لپه که به صورت یک تنه با چوبی نرم به ارتفاع یک تا ۱۰ متر رشد می نماید. این گیاه چند ساله است و ممکن است تا ۲۰ سال سال باقی بماند ولی عمر اقتصادی آن بیشتر از سه سال نمی باشد.
پاپایا دارای سیستم ریشه سطحی است. ساقه ساده ،کلفت و اسفنجی بوده و بدون انشعاب می باشد. گاهی هم انشعاباتی بر روی ساقه به وجود می آید. برگ های گیاه به صورا انتهایی در بالای ساقه به وجود می آیند. برگ ها دارای دمبرگ بلندی هستند که گاهی به طول ۶۰ سانتیمتر می رسد. قطر سافه ممکن است به ۳۰ تا۳۵ سانتیمتر برسد. زیر پوست ساقه ،در برگ ها و در پوست میوه های نارس عروقی وجود دارد که شیره سفید رنگی به نام لاتکس در آنها جریان دارد و یک محصول ثانوی پاپایا محسوب می شود و از آن پاپائین تهیه می کنند که برای ترد کردن گوشت ،کمک به هضم غذا ،تولید دارو و عمل آوری چرم استفاده می شود.
پاپایا از نظر رفتار گلدهی پلی گام می باشد. بعضی انواع آن دو پایه ،بعضی ماده و بعضی نر ماده هستند.
این وضعیت می تواند تحت شرایط محیط ،طول روز، درجه حرارت و برودت تغییر یابد. گل ها در امتداد ساقه و در بغل برگ ها به صورت منفرد و یا خوشه های کوتاه ظاهر می شوند. میوه به صورت یک حبه است.
خاک و اقلیم مناسب پاپایا :
به دلیل اینکه پاپایا همیشه سبز بوده و در سراسر سال تولید محصول می کند به خاکی حاصلخیز با زهکشی خوب نیاز دارد و چون ریشه آن سطحی است به خاک های عمیق نیاز ندارد. وقتی که گیاه تحت شرایط غرقابی قرار گیرد ،برگ هایش زرد شده و میوه ها ریزش می کنند. روی این اصل بهترین خاک برای پاپایا خاک شنی لومی با مواد غذایی کافی می باشد.
پاپایا برای رشد و نمو به هوایی گرم و مرطوب نیاز دارد و تا ارتفاع ۱۰۰۰ متری از سطح دریا قابل کشت است. دمای زیر ۱۰ درجه سانتیگراد باعث کاهش رشد درخت و میوه می شود. دمای زیر دو درجه باعث از بین رفتن گیاه می شود. ازدیگر عوامل مؤثر بر رشد پاپایا بادهای شدید است که خسارت های زیادی به این گیاه وارد می سازد. این گیاه به کمبود کلسیم بسیار حساس است بنابراین کاشت آن در خاک های اسیدی مقدور نیست و بهترین رشد را در PH 6.5_7 دارد.
ازدیاد و کاشت پاپایا :
به طور معمول پاپایا را به وسیله بذر تکثیر می نمایند. از آنجائیکه بذرها در اثر دگرگشنی به وجود می آیند ،گیاه حاصل از آنها گوناگونی زیادی از خود نشان می دهند. روی این اصل برای تکثیر لازم است از بذرهایی استفاده شود که دارای هویت مشخصی باشند. برای این کار باید بذر را از میوه های کاملاً رسیده خارج نمود و در آفتاب خشک کرد و برای مدتی در دمای ۱۰ درجه سانتیگراد نگهداری نمود. بهترین زمان برای کاشت بذر در نیمه های خرداد می باشد. یعنی زمانی که دمای هوا حدود ۳۵ درجه سانتیگراد باشد. بذرها را در خزانه به مقدار نیم کیلوگرم برای یک هکتار روی ردیف هایی به فاصله ۱۵cm به فاصله ۲٫۵cm در عمق یک سانتی متری می کارند و خزانه را صبح و عصر آب پاشی می کنند. بذرها پس از ۱۵ تا۲۰ روز جوانه می زنند. وقتی دانه نهال ها ۶۰ روزه شدند ،آنها را در محل اصلی بر حسب نوع واریته به فاصله یک تا سه متر نشاء می کنند.
بعد از کاشت برای رشد هرچه بهتر آبیاری ها ۷ تا ۱۰ روز یکبار الزامی است. از آنجایی که این گیاه رشد سریعی داشته و میزان محصول بالایی دارد مواد غذایی زیادی را از خاک خارج می کند. روی این اصل تغذیه گیاه با مقدار کافی مواد معدنی آلی در افزایش رشد و عملکرد مؤثر خواهد بود.
بذر پاپایا سیاه رنگ بوده و به تعداد زیاد روی جدار تخمدان یا گوشت میوه قرار گرفته است. ماده ای شفاف و کمی ترش اطراف بذر را پوشانده است که در موقع کاشت بذر باید این ماده را از بین برد تا بذر جوانه بزند. برای این کار پس از برداشت بذرها ،آنها را بین پارچه ای می سایند تا پاک شود.
ازدیاد پاپایا به وسیله قلمه های ساقه هم امکان پذیر است. ولی از آنجاییکه این گیاه به ندرت ساقه فرعی می دهد این کار تنها با قطع گیاه امکان پذیر خواهد بود.
برداشت محصول خربزه درختی
معمولاً ۱۲ ماه پس از کاشت بذر ،اولین محصول پاپایا به دست می آید. هر گل حدود ۱۴۵ تا ۱۶۵ روز بعد از گرده افشانی به میوه کامل و رسیده تبدیل می شود. در زمان رسیدن رنگ میوه ها از سبز به زرد و گاهی نارنجی تغییر می یابد. از آنجائیکه میوه پاپایا فرازگرا است می توان آن را در مرحله بلوغ کامل برداشت نمود و در انبار نگهداری کرد و یا به نقاط دوردست فرستاد. میوه رسیده پاپایا دارای پوستی نازک است و نگهداری و حمل و نقل آن نیاز به دقت فراوان دارد.
برای رساندن مصنوعی این میوه از اتیلن به میزان یک میلی گرم در لیتر در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد و رطوبت ۸۵ تا۹۵ درصد استفاده می کنند.
منابع: مجله جامع کشاورزی و فضای سبز