نام علمی :
Sugarcane smut
این بیماری به قسمتهای هوایی گیاه بخصوص برگ حمله میکند برگ پاره پاره
(رشته رشته) شده و آویزان می شود، همچنین بجای گل آذین هاگینه دراز وشلاق
مانندی بوجود می آید. تلیوسپور Ustilago scitaminea جوانه زده و
بازیدیوسپور تولید می کند. بازیدیوسپورروی گیاه می افتد و جوانه نیشکر (در
غلاف) (جوانه جانبی) را آلوده میکند. سال بعد که قلمه کاشته میشود گیاهچه
آلوده تولید میکند و سیاهک در اواخر فروردین دیده میشود. جایی که هوا خشک
است اسپورها سریع پخش میشوند و در جاهای مرطوب اسپورها به هم می چسبند و
کمتر(دیرتر) پخش میشوند.
بازیدیواسپورها با تشکیل پل لقاح تولید ریسه
دیکاریون میکنند. در ایران سه رقم تجارتی نیشکر به نامهای ۳۱۰- Nco ،
۴۸-Cp و۷- Cps کاشته میشود. ۳۱۰- Nco خیلی به این بیماری حساس است ولی دو
رقم دیگر مقاوم هستند. البته این رقم مناسب ترین رقم است. چون نیشکر را
باید به محض برداشت به کارخانه برد و پروسه کرد، ارقام زودرس را زودتر و
ارقام دیررس را دیرتر برداشت میکنند. بنابراین با توجه به کمبود کارخانه
رقم دیررس لازم داریم که ۳۱۰- Nco دیررس است، پر محصول است و به گرمای
حدود ۵۰ درجه سانتیگراد و نیز به سرما مقاوم است.به بیماریهای مهم و بعضی
آفات مثل سزامیا (کرم ساقه خوار) نیز مقاوم است. فعلاً این رقم را حذف
کرده اند ولی مزارع مخلوط شده (ارقام گوناگون) و این باعث شده مزارع آلوده
و سالم و را مخلوط در هم ببینیم.
این سیاهک بسیار گرمادوست است. تلیوسپورها در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد به
خوبی جوانه نمی زنند. بهترین دما برای جوانه زنی یک تلیوسپور ۳۵ درجه
سانتیگراد است. در تلیوسپورزیاد دوام ندارد بخصوص وقتی خاک مرطوب باشد.
بقای قارچ در قلمه هاست. بنابراین اگر قلمه سالم داشته باشیم ،سیاهک را
نخواهیم داشت. ورود قلمه بسیار مشکل است چون گران است و ورود دو قلمه خوب
حدود۱۵-۱۰ دلار است بنابراین رقم را نمیتوان تغییر داد. اصلاح نژاد هم در
ایران صورت نمی گیرد.
● سیستمهای سالم سازی قلمه :
۱) استفاده از آب گرم. حرارت حدود ۵۲ درجه سانتیگراد برای مدت کوتاه(حدود
۱۰تا۲۰ دقیقه) و دمای ۵۰ درجه سانتیگراد برای مدت طولانی(حدود۲ساعت).
متأسفانه دمای۵۰درجه سانتیگراد موزاییک را از بین نمی برد. این روش با
امکانات کشور ما ممکن نیست.
۲) استفاده از قارچ کش ها (تیلت): متأسفانه قارچ کشها فقط برای سال اول
خیلی موثرهستند. سال دوم بیماری ظاهر میشود و سال سوم کاملاً زیاد میشود.
مشخص نیست که سیاهک از کجا می آید و گیاه از طریق ریشه آلوده میشود و یا
نه بلکه قارچ کش Fungistatic است و از بین می رود و بنا براین قارچ ظاهرمی
گردد. گیاه سال اول را Plant و سالهای بعد به تر تیبRatoon I، II Ratoon،
........وRatoon IV می نامند. درخوزستان تا Ratoon IV پیش میروند. در
جاهای سیاهک دار بخا طر سیاهک و در جاهای دیگر بخاطر متراکم شدن خاک. روش
دیگر مبارزه کندن بوته های سیاهک زده است . این راهی است که رقم را خالص
می کند.
▪ کنترل:
۱) ضد عفونی قلمه با پروپیکنازول EC۲۵% دو در هزار
۲) ارقام مقاوم
۳) عدم استفاده از راتون بالا
۴) سوزاندن قلمه های آلوده