نام علمی :
Ruta graveolens
تیره
:
Rutaceae
معرفی و گیاهشناسی :
گیاهی
است چندساله از خانواده مرکبات، دارای 50 تا 100 سانتی متر ارتفاع، برگ ها
دارای بریدگی های نسبتا عمیق،گل ها به رنگ زرد ( از اختصاصات اش این است
که گل های مرکزی گل آذین اش به صورت قطعات 5 تایی هستند ولی گل های کناری
شامل قطعات 4 تایی است)، میوه اش کپسول، دارای چند خانه و در سطح کپسول ها
برجستگی های دایره ای شکلی دیده می شود. بذور اش لوبیایی شکل به رنگ قهوه
ای تیره تا سیاه هستند و وزن هزار دانه اش 5/2 گرم است.
نیازهای اکولوژیکی
بومی نواحی
جنوبی مدیترانه است. به هوای گرم و تابش آفتاب زیاد و آبیاری منظم نیازمند
است. خاک های شنی دارای کربنات کلسیم را می پسندد. PH خاک برای این گیاه
5/5 تا 5/8 مناسب است.
آماده سازی خاک
چون سداب گیاهی چند ساله است، قبل از کاشت باید
زمین را آمده نمود در فصل پائیز 15 تا 20 تن در هکتار کود حیوانی کاملاً
پوسیده به زمین اضافه می کنند و زمین را شخم متوسطی می زنند.مقدار کود
شیمیایی لازم برای سداب 50 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 40 تا 50
کیلو گرم درهکتار اکسید پتاس می باشد. کودها را پس از تسطیح زمین بر سطح
خاک پاشیده و با دیسک تا عمق 15 تا 20 سانتی متر مخلوط می کنند. از سال
دوم در فصل پائیز 30 تا 40 کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر و 20 تا 35
کیلوگرم در هکتار اکسید تپاس و اوایل بهار قبل از اینکه شاخه های جدید
ظاهر شوند 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه می شود.هر سال پس
از اولین برداشت با توجه به شرایط خاک و مواد و عناصر غذایی آن مقداری کود
ازت به زمین داده می شود. کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و نیز برای تهیه
بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد
زمان مناسب برای کشت مستقیم سداب اواخر زمستان
است فاصله ردیفها از یکدیگر 40 سانتی متر مناسب است. برای هر هکتار زمین 4
تا 5 کیلوگرم بذر نیاز است. در کاشت غیر مستقیم اواخر فروردین تا اوایل
خرداد بذر را در خزانه هوای آزاد در ردیفهایی با فاصله 25 تا 35 سانتی متر
می کارند
کاشت،داشت،برداشت
به دو صورت
مستقیم و غیرمستقیم کشت می گردد. کشت مستقیم در اواخر زمستان صورت می
گردد. 4 تا 5 کیلوگرم بذر برای یک هکتار مزرعه مورد نیاز است و فاصله ردیف
کشت در این روش، 40 سانتی متر می باشد.
کشت غیر مستقیم برای سطوح وسیع
توصیه می شود و در خزانه هوای آزاد در اواخر فروردین صورت می گیرد. بذور
به فواصل 25 تا30 سانتی متر کشت می شوند و 1 تا 2/1 کیلوگرم بذر برای یک
هکتار مزرعه استفاده می شود. وقتی ارتفاع گیاهان به 25 تا 30 سانتی متر
رسید، در زمین اصلی به فواصل 50 سانتی متر بین ردیف ها و 25 سانتی متر
روی ردیف ها کشت می شوند.
چون گیاهی مقاوم است، کمتر به بیماری های
باکتریایی و ... مبتلا می شود و تنها توصیه در مورد عملیات داشت این گیاه
این است که در سال اول رویش، وجین علف علف های هرز به خوبی صورت گیرد.
برداشت
از سال دوم صورت می گیرد. 2 تا 3 مرتبه در سال می توان برداشت نمود .
بهترین زمان برداشت در هنگام گلدهی است که دارای حداکثر مواد موثره می
باشد. به دلیل آلکالوئیدهای سمّی موجود در این گیاه، در هنگام برداشت
بایستی از ماسک و دستکش استفاده نمود. عملکرد اندام خشک سداب، 5/3 تا 4 تن
در هکتار است.
فرآوری
مهمترین ترکیبات این گیاه
عبارتند از: روتین، کومارین، فورانوکومارین، آلکالوئید های سمی (کینولین و
اکریدون) و اسانس. اسانس سداب Rue oil نام دارد و دارای 90 درصد متیل
نونیل ستون است و دارای مقدار کمی از استرها و فنل ها است. اسانس این گیاه
با روش تقطیر بوسیله ی آب از اندام های خشک گیاه حاصل می گردد. وزن هر
میلی گرم اسانس 84/0 گرم است و تقریبا از هر صد کیلوگرم گیاه خشک، صد گرم
اسانس حاصل می گردد.
خواص و کاربرد
پیکر رویشی و
برگ های این گیاه دارای خاصیت کاهش فشار خون، سقط جنین، قاعده آور، التیام
دهنده زخم ها، درمان گزش مار و ... است و داروهایی با نام های روتوزید،
روتاسکوربین و روتوفیلین از این گیاه فرموله شده است. در ضمن از این گیاه
به عنوان حشره کش هم استفاده می شود.