صمغ های دارویی (صمغ عربی و صمغ کارایا)

برای تهیه صمغ بدین ترتیب عمل می شود که ابتدا پوست درخت را حدود 60 سانتیمتر تا یک متر به عرض 5 تا 8 سانتیمتر کنده و پس از سه هفته صمغ جاری شده را در ظرف های مخصوصی جمع آوری می کنند. محصول هر درخت سالیانه به طور نسبی بین 900 تا 2000 گرم می باشد. دانشمندان معتقدند که تشکیل صمغ در گیاه یا به وسیله عمل باکتری ها و به یا وسیله عمل باکتری ها و یا به وسیله عمل تخمیر بعضی از آنزیم ها صورت می گیرد. از طرف دیگر هیچ اثری از تغییرات دیواره سلولی در گیاه دیده نمی شود، بلکه ممکن است این ماده از محتویات داخل سلول حاصل شود. صمغ به دست آمده را گاهی در معرض نور خورشید قرار می دهند تا سفید یا بی رنگ شود.

این صمغ دارای رنگ سفید مایل به زرد، بی بو و دارای مزه موسیلاژی می باشد. در آب محلول و در الکل غیرمحلول است. اغلب محلول ده درصد آن با محلول رقیق استات سرب رسوب نمی دهد، درصورتی که کتیرا و آگار ایجاد رسوب می نمایند.

قسمت اصلی ترکیب شیمیایی صمغ عربی، آرابین نام دارد که مخلوط کمپلکس از کلسیم، منیزیوم و نمک های پتاسیم اسیدآرابیک می باشد.

محلول های این صمغ در پی اچ بین 2 تا 10 دارای چسبندگی کم و پایداری خوبی هستند. لذا به علت داشتن این خاصیت، آن را به عنوان عامل امولوسیون کننده در فراورده های دارویی به مصرف می رسانند.

موارد استفاده:

صمغ عربی را به عنوان عامل امولوسیون کننده و سوسپانسیون کننده در داروسازی به مصرف رسانده و همچنین جهت تسکین التهاب یا خراش پوست، به عنوان نرم کننده پوست به کار می برند. علاوه بر این به علت داشتن خاصیت چسبندگی، آن را در قرص سازی به مصرف می رسانند. این صمغ برخلاف سایر صمغ ها، با هیدروکلروئیدها دیگر مانند نشاسته، قند و پروتئین ها سازگار می باشد.

موارد استفاده در طب سنتی:

در پزشکی سنتی از صمغ عربی به عنوان جلوگیری کننده از خونریزی های شکمی استفاده کرده و علاوه بر این، آن را به عنوان داروی ضداسهال به کار می برده اند. ضماد آن را نیز به عنوان مقوی بدن و برطرف کننده دردهای عصبی توصیه کرده اند. این دارو همچنین برای معالجه سوختگی های آتش و التهابات رحم و مقعد به کار برده شده است.

صمغ کارایا ( Karaya gum )

صمغ کارایا یا صمغ استرکولیا را از شیره خشک شده گیاهی به نام Sterculia urens یا انواع دیگر استرکولیاها، از تیره استرکولیاسه ( Sterculiacea ) به دست می آورند.

این گیاه به صورت درخت بوده و بومی هندوستان می باشد، ولی در پاکستان و افریقا نیز یافت می شود. ارتفاع این گیاه در حدود 10 متر بوده و قطر ساقه و تنه گیاه ضخیم، چوب آن نرم و چوب پنبه ای می باشد. صمغ ها را به طور طبیعی و یا به طور شکاف دادن به عمق چوب به دست می آورند و معمولاً در طول سال از گیاه، محصول برداری می کنند. ولی در ماه های اردیبهشت و خرداد محصول بهتری تهیه می گردد. معمولاً پس از اینکه 9 ماه از هر درخت محصول برداری گردید، مدت دو تا سه سال آن را رها می کنند تا درخت استراحت نماید. از این صمغ سه نوع تجاری جمع آوری و صادر می شود. پودر این صمغ را در امریکا به اندازه های ذره ای مختلفی درآورده و وارد بازار تجارت می کنند. این صمغ بی رنگ یا زرد کمرنگ و نیمه شفاف بوده و نوع نامرغوب آن سیاه رنگ و بوی آن شبیه به اسید استیک می باشد. این صمغ کمتر از صمغ های دیگر در آب محلول است، ولی آب را به خود جذب کرده، چند برابر حجم خود تورم حاصل نموده وتشکیل موسیلاژ می دهد.

موارد استفاده:

این صمغ دارای خاصیت مسهلی بوده و به عنوان امولوسیون و سوسپانسیون کننده در داروسازی به مصرف می رسد. به علت خاصیت چسبندگی، آن را در دندانپزشکی نیز مورد استفاده قرار می دهند. علاوه بر این، در لوسیون های پوستی، صنایع بافندگی، چاپ و در فراورده های غذایی نیز به مقدار زیاد به مصرف می رسد.