علائم در هم پیچیدگی ریشه: از کجا بفهمیم گلدان برای گیاه تنگ است

در هم پیچیدگی ریشه چیست؟

گیاهان در حالت طبیعی در خاک با فضای وسیع رشد میکنند و ریشه های خود را در زمین میگسترانند اما اغلب ما گیاه را در شرایط مصنوعی پرورش میدهیم. هنگامی که گیاهان را در گلدان پرورش میدهید، فضای محدودی برای رشد و گسترده شدن ریشه ها وجود دارد. به همین علت هنگامی که گلدان تنگ است و ریشه ها با کمبود فضا مواجه میشوند در هم تنیده شده و فشرده میشوند. به این حالت در هم پیچیدگی ریشه ( Root Bound ) گفته میشود.  فرقی نمیکند گیاه گلدانی تان را بیرون میگذارید یا در داخل خانه، و یا در گلخانه پرورش میدهید و میخواهید آن را به فروش برسانید. در هر صورت تنگی گلدان مانع از رشد ریشه میشود و باید برای آن فکری بکنید.

چه عواملی باعث در هم پیچیدگی ریشه میشوند؟

اغلب در هم پیچیدگی ریشه گیاه علت ساده ای دارد: گیاه بیشتر از ظرفیت گلدان رشد کرده است. رشد سالم گیاه باعث میشود سیستم ریشه بزرگ شده و از گنجایش گلدان فراتر برود. گاهی نیز ممکن است از ابتدا گیاه در گلدان خیلی کوچکی قرار داده شده باشد. این وضعیت باعث میشود به سرعت ریشه ها در هم تنیده شوند. به طور خلاصه در هم پیچیدگی ریشه به معنی محدود شدن ریشه یا موانع فیزیکی است. حتی اگر گیاه در باغچه پرورش داده شود باز هم در صورتی که ریشه هایش بین موانع سخت فیزیکی مانند دیوار، سیستم لوله کشی یا پی یا ستون گیر کنند، دچار در هم پیچیدگی ریشه میشود. بنابراین در هم پیچیدگی ریشه تنها به گیاهان گلدانی محدود نمیشود.

از کجا بفهمیم گیاه دچار در هم پیچیدگی ریشه شده است؟

علائم در هم پیچیدگی ریشه در بالاتر از سطح ریشه به راحتی شناسایی نمیشود و علائم آن بیشتر شبیه کم آبی گیاه است. گیاه ممکن است خیلی زود به زود پژمرده و بی آب شود و برگهای آن زرد یا قهوه ای شوند (به خصوص برگهای نزدیک قاعده گیاه) و ممکن است رشد گیاه کُند و یا متوقف شود.

برای این که مطمئن شوید ریشه های گیاه در هم پیچیده اند، باید نگاهی به ریشه ها بیندازید. برای این کار باید گیاه را از گلدان خارج کنید. گیاهی که تنها کمی ریشه هایش در هم تنیده اند، به راحتی از گلدان خارج میشود اما گیاهانی که به شدت دچار تنگی گلدان بوده اند ممکن است به راحتی از گلدان خارج نشوند.

در صورتی که برای خارج کردن گیاه از گلدان دچار مشکل شدید و گلدان از مواد انعطاف پذیری (مانند پلاستیک) تشکیل شده است، دیواره های گلدان را در جهات مختلف فشرده کنید تا ریشه ها از دیواره گلدان جدا شوند. اگر جنس گلدان انعطاف پذیر نبود میتوانید از چاقوی بلند و باریک اره ای (دندانه دار) یا ابزارهای مشابه استفاده کنید . دور تا دور خاک گلدان را از دیواره جدا کنید. سعی کنید تا حد ممکن این کار را به دقت و از لبه دیواره گلدان انجام دهید تا به ریشه ها آسیبی نرسد. در موارد شدید تنگی گلدان ممکن است برای خارج کردن گیاه هیچ گزینه ای به جز شکستن گلدان نداشته باشید.

هنگامی که گیاه را از گلدان خارج کردید، سیستم ریشه آن را بررسی کنید. در صورتی که مجبور هستید میتوانید کناره های توپ ریشه را ببرید تا بتوانید ریشه ها را بهتر و عمیق تر ببینید. اگر ریشه ها کمی دور توپ ریشه پیچیده شده اند، گلدان کمی تنگ بوده است و اگر ریشه ها همانند حصیر توپ ریشه را محصور کرده اند، جای گیاه بسیار تنگ بوده است. اگر ریشه ها یک حجم ثابت و جامد تشکیل داده اند که در آن تنها کمی خاک دیده میشود، وضعیت تنگی گلدان شدید بوده است.

در صورت تنگی گلدان چه کار کنیم؟

اگر گیاه دچار در هم پیچیدگی ریشه شده است چند راهکار دارید:

-         میتوانید تعویض گلدان انجام دهید و آن را به گلدان بزرگتری منتقل کنید (اما مراقب شوکه شدن گیاه باشید).

-         همچنین میتوانید ریشه ها را هرس کرده و دوباره در همان گلدان بگذارید. 

-     راهکار دیگر تکثیر و ازدیاد گیاه به روش تقسیم ریشه است به این صورت که گیاه را به دو بخش تقسیم میکنید و هر یک را در یک گلدان قرار میدهید.

-    در برخی موارد تنگی گلدان (در برخی انواع گیاهان) میتوانید بگذارید گیاه در همین وضعیت بماند. برخی از گیاهان گلدان تنگ را ترجیح میدهند و ر حالت در هم پیچیدگی ریشه بهترین رشد را دارند.