حنا

دانستنیهای علمی

حنا از زمانهای دور در مصر باستان، شمال و غرب آفریقا و جنوب آسیا به عنوان یک ابزار آرایشی مورد استفاده بوده. برگهای حنا در صورتی رنگ حنایی تولید می کنند که کاملا ساییده شده و با یک محلول اسیدی رقیق مخلوط شود. برای این مایع اسیدی از آب لیمو یا چای غلیظ هم استفاده می شود. حنای مخلوط شده باید 6 تا 24 ساعت باقی بماند تا قابل استفاده باشد. استفاده از اسانسهای دیگر مانند اوکالیپتوس، مورد و .. می تواند به بهتر شدن رنگ کمک کند. حنا معمولا به صورت پودر شده به فروش می رسد زیرا تبدیل آن به پودر کار نسبتا مشکلی است. حرارت دادن حنا، چه وقتی بر روی پوست گذاشته شده است و چه قبل آن باعث پر رنگ شدن آن می شود. از سویی دیگر ترکیبات قلیایی مانند صابون و آبهای کلردار باعث کم رنگ شدن آن می شود. البته، با ریختن سلولهای مرده روی پوست که به صورت طبیعی رخ می دهد، رنگ حنا هم به تدریج کم می شود. حنا به عنوان یک محصول آرایشی از 6000 سال قبل استفاده می شد. در اروپا هم به سبب طرحهای ظریفی که با این گیاه ایجاد می شود محبوبیت داشته است. در بین آسیایی ها از حنا برای رنگ کردن ناخنها هم استفاده می شد. در هند، الجزیره، عربستان سعودی، اسرائیل، تونس، ترکیه و ایران از حنا در جشنهای عروسی استفاده می شود.

حنا را نباید با حنای ریشه ای(Alkanna tinctoria) اشتباه گرفت.

خصوصیات - معرفی

حنا گیاهی بوته ای و یا درختی به ارتفاع 2 تا 7 متر است. این گیاه پرشاخه بوده و شاخه ها صاف هستند. برگها به صورت متقابل و صاف، بیضی و یا نوک تیز هستند. گلهای حنا دارای گلبرگهای بیضی شکل و به رنگ سفید یا قرمز است. میوه حنا کوچک، از نوع کپسول و به رنگی قهوه ای است. درون هر میوه 4 دانه وجود دارد.

ترکیبات اصلی در حنا کربوهیدرات ها، گلوکوزیدها، تاننها، ترکیبات فنلی و موسیلاژ است. در عصاره آبی تهیه شده از برگهای حنا میزان این ترکیبات بیشتر است ولی آلکالوئیدها، ساپونینها، استرولها، پروتئین، اسیدهای آمینه و اسانس وجود نداشت.

حنا دو تا 4 بار در سال برداشت می شود. برداشت از سال دوم آغاز می شود.

شرایط نگهداری حنا

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز 25 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز خاکهای رسی، سنگین و حاصلخیز

حنا برای بهترین عملکرد به دماهای بالا نیاز دارد ولی بهینه دما 25 درجه سانتی گراد است. این گیاه به انواع خاکها مانند رسی، شنی و بدون مواد غذایی سازگار است ولی بهترین رشد را در خاکهای رسی، سنگین و حاصلخیز دارد. به رطوبت پایین و خشکی هوا نیز مقاوم است.

حنا بیشترین رنگ را در دمای بین 35 تا 45 درجه سانتی گراد تولید می کند. در مناطقی که دما به زیر 11 درجه سانتی گراد برسد، رشد نمی کند. در هنگام بارندگی رشد سریعی پیدا می کند و شاخه های زیادی تولید می کند ولی در شرایط عادی رشد کندی دارد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

در یک مطالعه عنوان شده است که برگهای حنا برای درمان زخمها، زخم معده، سرفه، برونشیت، کمر درد، میگرن، پیسی، خارش، سوختگی ها، ریزش مو و یرقان مورد استفاده قرار می گیرد.

در گذشته از حنا برای درمان اسهالهای شدید با منشا میکروبی و آمیبی، سرطان، بزرگ شدن طحال، سردرد و یرقان استفاده می شد. امروزه از حنا برای درمان زخمهای دستگاه گوارش و دل درد از حنا استفاده می شود. از حنا به صورت موضعی برای درمان شوره سر، اگزما و عفونتهای قارچی هم استفاده می شود. در صنایع لوازم آرایش هم از حنا برای تهیه رنگ مو و لاک ناخن استفاده می شود.

مقابله به آفات حنا

حنا آفات و بیماری های زیادی ندارد. پوسیدگی سیاه ریشه که علت آن Corticium koleroga و لکه برگی که علت آن Xanthomonas lawsoniae است از مهمترین بیماری های حنا هستند.

نحوه تکثیر حنا

تکثیر این گیاه از طریق کشت بذر و یا قلمه است. از ریزازدیادی هم برای تکثیر حنا استفاده شده است.

هشدار - عوارض جانبی

برخی از عوارض جانبی حنا عبارتند از: خارش، قرمز شدن پوست، تورم، زخم ، تاول و حالت سوختگی. به ندرت منجر به عوارضی مانند کهیر، آب ریزش بینی، آسم و تنگی نفس می شود. استفاده خوراکی حنا به مطالعات بسیار بیشتری نیاز دارد و مصرف آن اصلا توصیه نمی شود. زنان بادار نباید از حنا به صورت خوراکی استفاده کنند زیرا سبب سقط جنین می شود. در مورد زنان در دوران شیردهی هم توصیه نمی شود. حنا با لیتیوم اختلال دارویی دارد به طوریکه سبب می شود بدن لیتیوم را دفع نکرده و میزان آن در بدن افزایش یابد و عوارض بسیار جدی در پی دارد.

علاوه بر این، گاهی اوقات برای رنگ دهی بهتر ترکیباتی به حنا استفاده می شود که مضر هستند مثلا نیترات نقره، پیروگالول،کروم، قرمز دانه و .. . این ترکیبات سبب ایجاد حساسیت، التهابات مزمن، واکنشهای حساسیتی به محصولات آرایشی و بهداشتی دیگر می شود.