۱۳۹۵ ششم آبان

شیرین بیان ایرانی

Glycyrrhiza glabra var. violacea Persian licorice که به فارسی شیرین بیان ایرانی نامیده میشود، گیاهی از خانواده بقولات، بومی فلات ایران می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: زیاد رطوبت: مرطوب دمای محیط: آب و هوای گرم و آفتابی خاک: زمین های شنی با لایه های ضخیم خاک و غنی از کلسیم

دانستنیهای علمی

نام علمي

Glycyrrhiza glabra var. violacea

نام لاتين

Persian licorice

خانواده (تيره)

Fabaceae

"گلیسیریزا گلابرا" یک نام یونانی است و از دو واژه "گلیکیس" به معنی شیرین و "ریزا" به معنی ریشه مشتق شده است. "گلابرا" نیز به معنی صاف و بدون کرک است که اشاره به بدون کرک بودن میوه این گیاه دارد.

از ریشه شیرین بیان در اکثر فارماکوپه ها به عنوان دارو یاد شده است. از مواد مؤثره این گیاه در صنایع داروسازی، نوشابه سازی، شیرینی سازی و دخانیات استفاده می شود.

مواد مؤثره ریشه شیرین بیان مدر و ملین است و به واسطه وجود برخی فلاونوئیدها اثر مفیدی در معالجه زخم اثنی عشر و بیماری های معدی دارد. از این مواد برای درمان بیماری های مربوط به ریه مانند برونشیت نیز استفاده می شود.

شیرین بیان در سطوح وسیعی در کشورهای انگلیس، بلژیک، فرانسه، آلمان، ایتالیا، یونان و ترکیه کشت می شوند.

خصوصیات - معرفی

شیرین بیان گیاهی است چندساله، مدیترانه ای و در جنوب شرق آسیا گسترش زیادی دارد. ارتفاع آن متفاوت و بین 100 تا 200 سانتیمتر است. گیاه دارای شاخ و برگ های انبوه و فراوان است. برگ ها مرکب و دارای 4 تا 7 برگچه و یک برگچه انتهایی است. رنگ برگچه ها سبز تیره است. گل ها نامنظم و به رنگ های زرد، ارغوانی و یا بنفش و به صورت مجتمع در انتهای ساقه های گلدهنده مشاهده می شوند. گل ها به طول بیش از یک سانتیمتر می رسند. میوه به طول دو تا سه سانتیمتر و خرمایی رنگ می باشد. طرفین میوه باریک و کم و بیش نوک تیز می شود. داخل میوه سه تا پنج دانه لوبیایی شکل به رنگ قهوه ای وجود دارد. پوسته دانه ضخیم و محکم و وزن هزاردانه آن 10 گرم است.

شیرین بیان دارای واریته های متفاوتی است. یکی از این واریته ها، واریته شیرین بیان ایرانی (Var. violacea) است که عمدتاً در فلات ایران می روید. ریشه های این گیاه بسیار ضخیم است. یکی از محققان معتقد است که شیرین بیان ایرانی از بیشترین مقدار اسید گلیسیریزیک برخوردار است. مقدار این ماده با افزایش سن گیاه افزایش می یابد به طوری که ریشه در سال های آخر عمر دارای بیشترین مقدار اسیدگلیسیریزیک می شود.

شرایط نگهداری شیرین بیان ایرانی

نور مورد نياز

زیاد

آبياري و رطوبت

مرطوب

دماي مورد نياز

آب و هوای گرم و آفتابی

خاک مورد نياز

زمین های شنی با لایه های ضخیم خاک و غنی از کلسیم

از آنجا که منشأ این گیاه نواحی مدیترانه است، در طول رویش به هوای گرم و آفتاب کافی نیاز دارد. ریشه این گیاه در خاک های شنی با ضخامت زیاد، گسترش زیادی یافته و عملکرد آن نیز افزایش می یابد.

این گیاه نورپسند بوده و نور کافی سبب افزایش مواد مؤثره ریشه می شود. به آب و مواد و عناصر غذایی کافی نیز نیاز دارد. در مرحله گلدهی آب کافی باید در اختیار گیاه قرار گیرد.

محقان معتقدند برای کاشت این گیاه باید از زمین های شنی با لایه های ضخیم خاک و غنی از ترکیبات کلسیم استفاده کرد.

مواد و عناصر غذایی کافی، نقش عمده ای در افزایش عملکرد ریشه و مقدار مواد مؤثره آن دارد.

نحوه تکثیر شیرین بیان ایرانی

شیرین بیان ایرانی را نیز مانند سایر گونه های معروف این گیاه، می توان توسط بذر و یا از طریق رویشی تکثیر کرد. از آنجا که بذر این گیاه پوسته ضخیمی دارد و این پوسته، قوه رویشی آن را کاهش می دهد، قبل از کاشت باید خراش های مناسبی در سطح پوسته ایجاد کرد. تکثیر توسط بذر به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می گیرد.

تکثیر رویشی از طریق تقسیم ریشه انجام می گیرد. گیاهان سه تا چهارساله را باید از خاک خارج کرد. پس از تمیز کردن ریشه، قطعاتی به طول 15 تا 25 سانتیمتر از آن جدا و در عمق مناسب کشت می شوند. در هر هکتار زمین به 40 تا 70 هزار قلمه ریشه ای نیاز است.

سایر اطلاعات

برداشت محصول:

چنانچه این گیاه به روش رویشی تکثیر شده باشد، سه تا چهار سال ولی اگر تکثیر توسط بذر انجام گرفته باشد، پنج تا شش سال پس از کاشت می توان ریشه را برداشت کرد.

زمان مناسب برای برداشت ریشه فصل پاییز پس از خشک شدن اندام های هوایی بر اثر سرما است. ریشه ها را در سطوح کوچک کشت با دست ولی در مقیاس وسیع با ماشین های مخصوص برداشت می کنند. از آنجا که مواد مؤثره ریشه شیرین بیان در آب حل می شود، لذا ریشه ها را خیلی سریع و با آب جاری باید شست. پس از تمیز کردن، پوست ریشه ها را باید جدا کرد، سپس آنها را به قطعات 10 تا 15 سانتیمتری تقسیم و خشک نمود. برای خشک کردن ریشه نباید از نور مستقیم یا درجه حرارت بالا استفاده کرد. چنانچه از خشک کن های الکتریکی استفاده شود، دمای مناسب 40 درجه سانتیگراد می باشد. ریشه های خشک شده، ترک خورده و شکاف برمی دارند.