خاکشیر

خاکشیر از قدیم به عنوان اشتهاآور، مقوی معده، ضد تب، ملین و در مشکلات سوء هاضمه مورد استفاده بوده است. همچنین در زمان باستان جهت درمان اسهال خونی مورد استفاده بوده و توسط متخصصان گیاهان دارویی به نام Sophia chirugorum به معنی «عقل جراحان» نامیده می شده است.

گیاه خاکشیر، گیاهی علفی به ارتفاع حدود 80 سانتیمتر، قسمت پائین دارای پوششی از کرک و بالای گیاه بدون کرک و در بعضی موارد تمام گیاه بدون کرک است.

برگ ها دارای بریدگی های عمیق، 3-2 بار تقسیم شده است. گل های آن زرد رنگ است. میوه خورجین و کشیده می باشد. این میوه ها به طول 15 تا 35 میلیمتر و عرض یک میلیمتر و به حالت راست و در داخل غلاف خورجین دانه ها قرار دارند. تخم آن ریز، کمی دراز و در دو رنگ است .یکی مایل به قرمز و طعم آن کمی تلخ و دیگری به رنگ قرمز تیره است.

این گیاه در کنار جاده ها و اماکن غیر زراعتی و نسبتاً مرطوب می روید.

قسمت مورد استفاده این گیاه دانه آن است ولی گاهی از برگ و ساقه گلدار آن نیز استفاده می شود.

برگ و یا ساقه کامل گلدار این گیاه را از خرداد تا شهریور ماه می چینند و دانه های آن را در مرداد و شهریور ماه محصول برداری می نمایند.

پس از برداشت محصول، خشک کردن خاکشیر باید بطور طبیعی در سایه و در محلی از انبار که هوا به خوبی جریان داشته باشد صورت می گیرد و یا به طور مصنوعی در حرارت 40 تا 50 درجه انجام می گیرد.

خاکشیر جزو آن دسته از خوراکی هایی است که خوردن آن باعث از بین رفتن عطش و تشنگی می شود ولی جدای از اینها خاکشیر درمان مناسبی برای مشکلات دختران لاغر است چرا که اشتها می آورد و معده را تقویت می کند.

درمانگران، مصرف مخلوطی از خاکشیر و ترنجبین برای درمان سنگ کلیه در افرادی که به این بیماری مبتلا هستند یا کلیه آنها استعداد سنگ سازی  را دارد، توصیه می کنند. برای تهیه این نسخه خانگی کافی است 3 قاشق غذاخوری ترنجبین را در یک لیوان آب به مدت 55 ساعت خیسانده و پس از این مدت آن را صاف کنید. سپس ترنجبین صاف کرده را با 2 قاشق غذاخوری مخلوط کرده و آن را میل کنید. نوشیدن این مخلوط به صورت روزانه به دفع سنگ کلیه کمک می کند. علاوه بر این افرادی که دچار بوی بد دهان به دلیل عفونت و  مشکلات بلغمی هستند نیز می توانند از این نسخه استفاده کنند.

افراد لاغر و کسانی که تمایل دارند وزن خود را بالا ببرند، می توانند از این نسخه استفاده کنند. این گروه اگر خاکشیر را با شیر میل کنند می توانند با نوشیدن این خاکشیر صبح ناشتا به درمان لاغری و افزایش وزن خود  کمک کنند. به اعتقاد درمانگران، درصورتی که شیر تازه و طبیعی باشد میزان تأثیرگذاری این نسخه بیشتر می شود. بنابراین افرادی که به شیر طبیعی دسترسی دارند بهتر است از شیر طبیعی و روستایی استفاده کنند.

برای از بین بردن لک های پوست به ویژه صورت یکی از بهترین روش ها، نوشیدن خاکشیر و ترنجبین است. افرادی که از این ترکیب به صورت روزانه و مستمر به مدت 33 هفته استفاده کنند بعد از مدتی با روشنی  پوست و از بین رفتن لک های صورت و پوست شان روبه رو می شوند. برای تهیه این ترکیب نیز لازم است ترنجبین را 5 ساعت در آب بخیسانید و صاف شده آن را با 2 قاشق خاکشیر مخلوط کرده و میل کنید.

ابتلا به اسهال در فصل تابستان یکی از اختلالاتی است که در کودکان بسیار شایع است. درمانگران طب سنتی ایران برای درمان این مشکل، دارویی را تجویز می کنند که در تمامی خانه ها امکان تهیه و مصرف آن وجود دارد. برای تهیه این دارو کافی است خاکشیر را بو داده و آن را با آب و عسل مخلوط کنید و به بیمار بدهید. این ترکیب را متناسب با سن بیمار، هر 22 ساعت یک بار برای او تجویز می کنند. میزان مصرف این مخلوط از یک قاشق غذاخوری تا یک سوم استکان برای خردسالان تجویز شده است.

ترکیبات شیمیایی:

مهمترین ترکیبات دانه خاکشیر شامل گلوکز اینولات ها بوده که شامل آلیل ایزوتیوسیانات، بوتنیل ایزوتیوسیانات، سیانو 3 و 4- اپی تیو بوتان، 5- متیل تیوپنتانیتریل، 3- فنیل پروپیونیتریل، 4- متیل تیوبوتیل ایزوتیوسیانات و 2- فنیل اتیل ایزوتیوسیانات می باشند. ترکیبات دیگر شامل اسیدهای چرب پالمیتیک،  لینولنیک، اولئیک و استئاریک می باشند. املاح موجود در دانه شامل گوگرد، کلر، فسفر، آهن، پتاسیم، کلسیم، سدیم و منیزیم می باشند. دانه همچنین حاوی پروتئین، صمغ، موسیلاژ، چربی و ترکیبات ازت دار است.