خانواده آكانتاسه Acanthaceae يا آكانتوس Acanthus family از گياهان
گلدار دولپه اي هستند و در برگيرنده 250 جنس و در حدود 2500 گونه هستند.گياهاني بوته اي ، علفي يا بالارونده در ميانشان ديده ميشوند و گياهاني گرمسيري محسوب ميشوند.مناطق زيست عمده آكانتاسه عبارتند از اندونزي ، مالزي ، آفريقا ، برزيل و آمريكاي مركزي .آكانتاسه ها از جنگلهاي باز تا شيارهاي دره ها و كرانه هاي ساحلي و مناطق دريايي و نيز مرداب ها يافت ميشوند.خانواده
آكانتاسه در مجموعه گياهان آكواريومي گرمسيري داراي دو جنس معروف و متداول
به نامهاي هميگرافيس hemigraphis و هيگروفيلا hygrophila است و اين دو جنس
شامل گونه هاي متعددي از گياهان آكواريومي هستند.هميگرافيس در مناطق گرمسيري آسيا يافت شده و در بر گيرنده 30 گونه گياه است.هيگروفيلا نيز شامل 125 گونه گياهي است كه تعدادي از آنها از گياهان آكواريومي محسوب ميشوند.اكثريت گونه هاي گياهان آكواريومي گرمسيري خانواده آكانتاسه در تايلند و جاوا و آسياي جنوب شرقي يافت ميشوند.گياه هيگروفيلا hygrophila guianensis در آمريكاي جنوبي يافت ميشود.گياهان
آكواريومي گرمسيري خانواده آكانتاسه به دليل امكان رشد در حالتهاي مختلف
محيطي و مقاومت زيستي و دماي رشد در دامنه اي در حدود 20 تا 30 درجه
سانتيگراد ، گزينه خوبي براي اكواريومداران علاقه مند به گياهان آكواريومي
هستند خصوصا افرادي كه تجربه نگهداري گياهان حساس را پشت سر نگذاشته اند.در بعضی منابع فارسی از نام خانوادهٔ پای خرسیان نیز برای این تیره استفاده شده است
فرم کلی تیره:
گیاهانی درختچه ای یا علفی یا درختی. برگ ها بخوبی توسعه
یافته یا بسیار تقلیل یافته. گیاهان علفی یکساله تا چندساله؛ با برگ های متراکم
اولیه یا فاقد برگ های متراکم قابل رؤیت. مستقل یا انگلی یا بالارونده. آبدوست یا
خشکی پسند یا شورپسند. برگ ها متقابل؛ پهن؛ ساده. پهنک برگ بریده بریده یا
یکپارچه؛ دارای رگبرگ پرمانند. برگ ها بی گوشوارک. حاشیه پهنک برگ یکپارچه یا
کنگره دار یا دندانه دار؛ پهن.
آناتومی برگ:
پهنک برگ دارای قسمت پشتی و شکمی مشخص یا دورو. فاقد اپیدرم
موسیلاژدار. روزنه ها عمدتاً محدود به یک سطح برگ یا روی هردوسطح برگ؛ دیاسیتیک یا
پاراسیتیک. دارای کرک های غده ای یا غیرغده ای؛ تک یاخته ای یا چندیاخته ای. دارای
زیرپوست محوری یا فاقد آن. پهنک برگ فاقد منافذ ترشحی. دارای سیستولیت ها یا فاقد
آن. مزوفیل حاوی بلور یا فاقد بلور. رگبرگ اصلی بصورت برجسته. رگبرگ های کوچکتر
دارای سلول های انتقال دهنده آبکش یا فاقد سلول های انتقال دهنده آبکش.
آناتومی ساقه:
دارای کامبیوم چوب پنبه ای. گره ها تک حفره ای. بافت های
آوندی اولیه در یک استوانه، بدون دسته های جدا؛ مجاور هم. دارای آبکش داخلی یا فاقد
آن.
تولیدمثل و گرده
افشانی:
گیاهانی هرمافرودیت. گرده افشانی توسط
حشرات.
گل آذین، میوه و
دانه:
گل ها بصورت منفرد یا مجتمع در گل آذین
های خوشه ای. گل ها براکته ای؛ نامنظم تا بسیار نامنظم یا منظم؛ چهارچرخه ای. فاقد
هیپانتیوم آزاد. دارای صفحه زیرتخمدانی.
میوه غیرگوشتی؛
شکوفا، کپسولی. کپسول ها لوکولیسید. بذور غیرآندوسپرمی؛ دارای کرک های فراوان یا
فاقد کرک؛ دارای آمیلوئید یا فاقد آمیلوئید. جنین بخوبی تمایزیافته. دارای دو لپه
ی بزرگ. جنین بزرگ. پوسته گاهی پوشیده شده با کرک یا فلس. دارای چندجنینی.
فیزیولوژی،
فیتوشیمی:
گیاهانی
C3
یا
C4
. سیانوژنی یا
غیرسیانوژنی. دارای آلکالوئیدها یا فاقد آنها. دارای آنتراکوئینون ها؛ از مسیر شیک
میک اسید. دارای ورباسکوزیدها. دارای آیریدوئیدها. دارای ساپونین ها / ساپوژنین ها
یا فاقد آنها. فاقد پروآنتوسیانیدین ها. دارای فلاونول ها یا فاقد آنها؛ درصورت
وجود فلاونول ها دارای کمفرول و کوئرستین. فاقد الاژیک اسید (8 گونه، 7 جنس). عدم
تجمع آلومینیوم.
جغرافیا،
سیتولوژی:
منطقه قطب شمال، قدیم الحاره، جدیدالحاره،
گرمسیری و استرالیا. نواحی معتدل تا گرمسیری. آفریقا، برزیل و آمریکای مرکزی.
طبقه بندی:
زیررده دولپه ای ها. راسته
Lamiales
.
دارای حدود 2400
گونه و حدود 250 جنس شامل
Acanthopale
, Acanthopsis, Acanthostelma, Acanthura, Acanthus, Achyrocalyx,
Adhatoda
, Afrofittonia, Ambongia, Ancistranthus, Ancistrostylis, Andrographis,
Angkalanthus
, Anisacanthus, Anisosepalum, Anisostachya, Anisotes, Apassalus,
Aphanosperma
, Aphelandra, Aphelandrella, Ascotheca, Asystasia, Asystasiella,
Ballochia
, Barleria, Barleriola, Beloperone, Benoicanthus, Blechum, Blepharis,
Borneacanthus
, Boutonia, Brachystephanus, Bravaisia, Brillantaisia, Buceragenia,
Calacanthus
, Calophanoides, Calycacanthus, Camarotea, Carlowrightia, Celerina,
Cephalacanthus
, Chaetacanthus, Chalarothyrsus, Chameranthemum, Championella,
Chileranthemum
, Chlamydocardia, Chlamydostachya, Chroesthes, Clinacanthus,
Clistax
, Codonacanthus, Conocalyx, Corymbostachys, Cosmianthemum, Crabbea,
Crossandra
, Crossandrella, Cyclacanthus, Cylindrosolenium, Cyphacanthus,
Dactylostegium
, Danguya, Dasytropis, Dichazothece, Dicladanthera, Dicliptera,
Didyplosandra
, Dipteracanthus, Dischistocalyx, Dolichostachys, Drejera, Drejerella,
Duosperma
, Dyschoriste, Ecbolium, Echinacanthus, Encephalosphaera,
Epiclastopelma
, Eranthemum, Eremomastax, Eusiphon, Filetia, Fittonia, Forcipella,
Forsythiopsis
, Gastranthus, Geissomeria, Glossocheilus, Golaea, Graphandra,
Graptophyllum
, Gymnophragma, Gymnostachyum, Gynocraterium, Gypsacanthus,
Habracanthus
, Hansteinia, Haplanthodes, Harpochilus, Henrya, Herpetacanthus,
Heteradelphia
, Holographis, Hoverdenia, Hulemacanthus, Hygrophila, Hypoestes,
Ichthyostoma
, Indoneesiella, Ionacanthus, Isoglossa, Isotheca, Jadunia, Juruasia,
Justicia
, Kalbreyeracanthus, Kalbreyeriella, Kosmosiphon, Kudoacanthus,
Lankesteria
, Lasiocladus, Leandriella, Lepidagathis, Leptostachya, Liberatia,
Linariantha
, Lindauea, Lophostachys, Louteridium, Lychniothyrsus, Mackaya,
Marcania
, Megalochlamys, Megalostoma, Megaskepasma, Melittacanthus, Mellera,
Metarungia
, Mexacanthus, Mimulopsis, Mirandea, Monothecium, Morsacanthus,
Neohallia
, Neriacanthus, Neuracanthus, Odontonema, Odontonemella,
Ophiorrhiziphyllon
, Oplonia, Oreacanthus, Orophochilus, Pachystachys,
Pelecostemon
, Pentstemonacanthus, Perenideboles, Pericalypta, Periestes,
Peristrophe
, Petalidium, Phaulopsis, Phialacanthus, Phidiasia, Phlogacanthus,
Physacanthus
, Podorungia, Poikilacanthus, Polylychnis, Pranceacanthus,
Pseuderanthemum
, Pseudodicliptera, Pseudoruellia, Psilanthele, Ptyssiglottis,
Pulchranthus
, Pupilla, Razisea, Rhinacanthus, Rhombochlamys, Ritonia,
Rostellularia
, Ruellia, Ruelliopsis, Rungia, Ruspolia, Ruttya, Salpinctium, Salpixantha,
Samuelssonia
, Sanchezia, Santapaua, Sapphoa, Satanocrater, Sautiera, Schaueria,
Schwabea
, Sciaphyllum, Sclerochiton, Sebastiano-schaueria, Siphonoglossa,
Spathacanthus
, Sphacanthus, Sphinctacanthus, Spirostigma, Standleyacanthus,
Steirosanchezia
, Stenandriopsis, Stenandrium, Stenostephanus, Stephanophysum,
Streblacanthus
, Streptosiphon, Strobilanthes, Strobilanthopsis, Styasasia,
Suessenguthia
, Synchoriste, Taeniandra, Tarphochlamys, Teliostachya,
Tessmanniacanthus
, Tetramerium, Theileamea, Thomandersia(Thomandersiaceae),
Thyanostigma
, Tremacanthus, Triaenanthus, Trichanthera, Trichocalyx, Ulleria,
Vavara
, Vindasia, Warpuria, Xantheranthemum, Xerothamnella, Yeatesia,
Zygoruellia
.
برخی از گیاهان خانواده آکانتاسه :