ویروس‌ها به عنوان یکی از مهمترین عوامل بیماری‌زای گیاهی، باعث خسارت قابل توجهی به محصولات زراعی می‌شوند. در کدوئیان از جمله خیار، ویروس‌های متعددی باعث ایجاد بیماری می‌شوند که اغلب تولید علائم موزاییکی روی برگ و میوه می‌کنند.یکی از مهمترین ویروس‌های آلوده کننده کدوئیان،ویروس آبله‌ای شدن برگ یا به عبارتی بیماری موزاییک خیار با نام علمی است که گسترش جهانی و دامنه میزبانی وسیعی دارد.
خسارت این بیماری در ایران زیاد است و در مزارع خیار میزان کاهش محصول ناشی از این بیماری را تا یک سوم برآورد نموده‌اند. استفاده از حشره کش برای محافظت از محصول در مقابل بیماری و آفت نه تنها هزینه تولید محصول را بالا می‌برد، بلکه خطر باقیماندن سموم در محصولات کشاورزی را افزایش می‌دهد. تشخیص زود‌هنگام علائم بیماری یا حضور اولیه‌ی آفت (شته) یک نقطه کلیدی در زمینه‌ی مدیریت آفات و کنترل بیماری است. علائم این بیماری، در مراحل اولیه، ظهور لکه‌های رنگ پریده (لکه‌های سبز روشن در زمینه سبز تیره یا بلعکس) در سطح برگ می‌باشد. به علت شرایط دمایی و رطوبتی در گلخانه، تصمیم سریع برای کنترل بیماری و آفات به منظور جلوگیری از انتشار و آلودگی دائمی گلخانه ضروری است
بوته های خیار و سایر کدوئیان غالبا هفته های اول در مزارع آلوده می شوند . چهار تا پنج روز پس از آلودگی کوتیلدون ها (لپه ها) زرد و پژمرده می شوند. برگ های جوان کوچک چین خورده، به سمت بالا انحناء پیدا می کنند و علایم موزاییک نشان می دهند. فاصله بین گره ها کم و ساقه کوتاه شده، معمولا رشد آن از ۳۰ سانتی متر تجاوز نمی کند. اندازه برگ های آلوده به اندازه نصف برگ های سالم می رسد. گیاه بیمار، گل و میوه کم تری تولید کرده، در عوض بوته ها ظاهری پرپشت و کپه ای پیدا می کنند. در حاشیه برگ های مسن ابتدا لکه های کلروتیک و سپس نکروتیک ظاهر می شود. بعدا این لکه ها تمام سطح پهنک را فرا گرفته، برگ ها خشک می شوند. برگ های مرده به دمبرگ آویزان شده یا می ریزند. در این صورت شاخه های مسن لخت به نظر می رسند. در سطح میوه های آلوده تاول های سفید یا سبز تیره ظاهر می شود. این تاول ها غالبا خشن و زگیل مانند ، میوه را بد قواره می کنند. این گونه خیار ها غالبا تلخ بوده، اگر جهت تهیه خیار شور استفاده شوند نرم و آبکی می شوند.
انتقال و گسترش موزاییک خیار از طریق مایه زنی مکانیکی، بذر، سس و حشرات ناقل صورت می گیرد. مهم ترین ناقل ویروس موزائیک خیار انواع شته ها می باشند. حدود ۶۳ گونه از این شته ها قادرند ویروس موزائیک خیار را از گیاهان آلوده گرفته و به گیاهان سالم منتقل نمایند. همه این شته ها این ویروس را به طریق نیش زاد یا ناپایا انتقال می دهند. شته سبز هلو و شته جالیز از ناقلین مهم ویروس موزائیک خیار هستند.
مبارزه ویروس موزائیک خیار به علت داشتن میزبان های مختلف بسیار دشوار می باشد. به طور کلی برای مبارزه این بیماری عمل پیشگیری بسیار مهم بوده، راه های زیر پیشنهاد می شود: ۱٫مبارزه با حشرات ناقل : مبارزه با حشرات ناقل تا کنون نتیجه رضایت بخشی نداشته است. چون این ویروس به وسیله بیش از ۶۳ گونه شته، سوسک دوازده نقطه ای خیار، سوسک راه راه خیار و بعضی از ملخ ها منتقل می شود. غالبا این ناقلین ویروس را از بیرون مزرعه به داخل مزرعه انتقال می دهند. تا کنون هیچ حشره کشی ساخته نشده است که شته ها را قبل از تغذیه از بین ببرد. از آنجایی که ویروسی نیش زاد است می تواند قبل از مرگ شته در مزرعه سمپاشی شده، با اولین نیش به بوته سالم انتقال یابد.
2.انتخاب بذر عاری از ویروس
2.انتخاب بذر عاری از ویروس : این عمل در گیاهانی که ویروس در آن ها از طریق بذر انتقال می یابد بسیار مهم می باشد با این عمل آلودگی اولیه بعد از کشت به وجود نمی آید. 3.انتخاب واریته مقاوم : بهترین راه پیشگیری از ویروس استفاده از واریته های مقاوم به این ویروس می باشد . از خیار واریته های Table green ، Sensation hybrid ، Challenger و از کدو واریته های Harper hybrid و Saticy مقاوم به ویروس موزائیک خیار می باشند.