عوامل موثر بر رشد و پراکنش ریشه ها :
1: ژنوتیپ که ژنهای منتقل شده از والدین هر گیاه به نتاج خود را از طریق پیام رسانهای شیمیایی اثرات ژنتیکی خود را بروز می دهند.
این پیام رسان ها عمدتاً هورمونهای شیمیایی هستند مثل سیتوکینین که رشد ریشه را متوقف می کند . در صورتی که جیبرلین و اکسین رشد ریشه را تشدید می کنند.
مجموعه این فرامین بصورت ترکیبات هورمونی باعث می شود که در بعضی گیاهان ریشه ها بصورت افشان و سطحی و در برخی دیگر بصورت راست و عمقی پراکنده شوند.
2: رقابت گیاه :
که برای جذب آب و مواد غذایی ریشه های گیاهان مختلف رقابت می کنند و گیاهان با ریشه قوی تر ، ریشه گیاهان ضعیف را تحت تأثیر قرار می دهند.
پس یکی ار علل برتری علفهای هرز بر گیاهان زراعی از طریق رقابت ریشه ای است.
نوع دیگر رقابت ترشحات آللوپاتی است که ریشه بعضی از گیاهان با تولید مواد آلی خاص اجازه رشد به بقیه گیاهان را نمی دهند مثل ریشه گیاه گردو که کاملاً مشهود است.
3: برداست برگ :
چیدن برگ رشد ریشه را کاهش می دهد و چون انرژی کمتری به ریشه می رسد.
4: اتمسفر خاک :
غلظت Co2 و O2 خاک و اتمسفر جو متفاوت است و حتی در خاکهایی هم که تهویه دارند ، غلظت O2 پایینتر و Co2 بالاتر است.
بسیاری از گیاهان رشد بهتر ریشه خود را در غلظت های بالاتر از Co2 و پایینتر از O2 دارد. مثلاً در جو و نخود (با افزایش اکسیژن جذب آب از خاک توسط ریشه های جو زیاد شده ) ریشه در غلظت 2% Co2 یعنی 100 برابر اتمسفر رشد بهتری دارند.
در مورد اکثر گیاهان هم غلظت O2 ، یک سوم غلظت طبیعی اتمسفر بهترین رشد ریشه را همراه دارد. در برنج اکسیژن کافی توسط برگ جذب شده و بوسیله بافت آئرانشیم آن را به ریشه منتقل می کند.
5 : اسیدیته خاک :
در PH اسیدی کمتر از 6 ، حلالیت عناصری مثل AL ، MN و آهن زیاد شده ، سمیت بسیار بالای این عناصر در PH پایین ، رشد ریشه گیاهان این خاکها را شدیداً کنترل می کند و اکثر گیاهان PH خنثی را دوست دارند.
6: دمای خاک :
درجه حرارت پایینتر خاک برای ریشه مطلوب است یعنی به مراتب پایینتر از دمای مناسب برای رشد اندام هوایی است.
پس اکثر گیاهان در دماهای پایین خاک رشد ریشه خود را افزایش می دهند البته بین گیاهان گرمادوست و سرمادوست اختلاف وجود دارد.
7: حاصلخیزی خاک :
افزایش میزان نیتروژن سبب افزایش نسبت ساقه به ریشه می شود. دادن کودهای N سبب عمیق و گسترده شدن ریشه در اوائل رشد می شود که شاید از طریق افزایش LAI و انتقال اسیمیلات برای رشد ریشه ها باشد.
هر چه عناصر غذایی قابل جذب گیاه در خاک زیاد شود ، راندمان فتوسنتز و ساخت مواد توسط گیاه افزایش یافته و در اثر فتوسنتز بیشتر ، سهم بیشتری از مواد فتوسنتزی برای رشد ریشه اختصاص پیدا می کند.
فسفر باعث افزایش رشد ریشه و افزایش تعداد تارهای کشنده میشود.
8 : رطوبت :
تنش خشکی نسبت ریشه به ساقه را زیاد می کند. بسیاری از حرکات عمقی و عرضی ریشه برای جستجوی رطوبت است.
در محیط غرقابی که زه زمین بالاست ، رطوبت منطقه مردابی باعث توفق رشد عمقی ریشه و سطحی شد ریشه های گیاه می شود. پس اکثر گیاهان مرداب ، رشد ریشه شان سطحی است.
9: نیروی مکانیکی و فیزیکی :
که هرگونه مانع در جهت رشد عرضی و عمقی ریشه ، رشد را تحت تأثیر قرار می دهد. وجود یک لایه غیر قابل نفوذ مثل رس یا سنگ مادری و غیره می تواند رشد ریشه را محدود کند که با دستگاه زیرشکن ( ) این لایه را از بین می بریمSub soiler