بذر :
اندام تکثیر جنسی گیاه را بذر گویند. بذر از قسمت های پوسته ، بافت ذخیره مواد غذایی و جنین تشکیل یافته است.
در بعضی از گیاهان بافت ذخیره ای جزئی از جنین می باشد.
پوسته ی بذر : نقش پوسته بذر حفاظت بافت ذخیره ای و جنین ، کنترل تبادل بین جنین و محیط خارج و در مواردی کنترل جوانه زنی بذر است. هرگونه آسیب به پوسته سبب کاهش قدرت حیاتی بذر می گردد.
ضخامت و مقاومت فیزیکی پوسته بذر در گیاهان مختلف بسیار متفاوت است. پوسته بعضی از بذر ها در مقابل نفوذ آب و هوا مقاوم بوده و یا قسمتهای مختلف بذر دارای مواد بازدارنده متابولیسم جنین هستند. بذرهایی که زنده هستند ، ولی بعلت یک یا چند عامل فوق قادر به جوانه زدن در شرایط مساعدی از تهویه ، حرارت و رطوبت نباشد در اصطلاح در خواب گویند. این گونه بذر ها را میبایستی تحت شرایط خاصی قرار داد تا قادر به جوانه زنی شوند. خواب از خصوصیات مهم بذرهای گیاهان مرتعی و علفهای هرز بوده و اساس سازگاری و تطبیق سیکل حیاتی آنها با شرایط محیطی می باشد. وجود خواب در بذر علف های هرز سبب اشکال در کنترل آنها می شود.
زیرا علفهای هرز هنگامی قابل کنترل هستند که جوانه بزنند. خواب در بذر گیاهان زراعی سبب ضرورت مصرف مقدار بیشتری بذر برای حصول پوشش یکنواخت مزرعه می گردد. خواب بذر همیشه صفت نامطلوبی بشمار نمی رود. همانطور که گفته شد خواب بذر گیاهان بومی مراتع طبیعی و علفهای هرز از اساس مهم سازگاری آنها با شرایط محیط رشد است. تحت بعضی شرایط وجود خواب کوتاه مدت در بذر گیاهان زراعی نیز مطلوب می باشد.
مثلا وقوع بارندگی طی دوران رسیدگی محصولاتی مانند گندم یا جو سبب جوانه زدن دانه ها در داخل سنبله ها می شود. نیام های رسیده بادام زمینی نیز ممکن است در خاک مرطوب جوانه زنند. در چنین شرایطی وجود یک خواب کوتاه مدت ( چند هفته ای ) در بذر برای جلوگیری از جوانه زدن بسیار مطلوب است.
در بعضی دیگر از گیاهان مانند سیب زمینی بوجود خواب در غده برای جلوگیری از رشد جوانه ها در دوران انبارداری نیاز است. بذر بعضی از گیاهان علوفه ای دارای خواب بوده و ممکن است که رفع خواب بذر مورد کاشت ضرورت داشته باشد. هرگاه مقاومت فیزیکی پوسته عامل خواب بذر باشد ممکن است بوسیله خیسانیدن بذر در آب این مقاومت از بین برود و یا بذر را برای مدت نسبتا طولانی در معرض فعالیت میکروبی قرار داد.
برای اینکار ممکن است بذر را چند ماهی زودتر کاشت تا در معرض فعالیت میکروبی قرار گیرد. پوسته های غیر قابل نفوذ را می توان بوسیله تیمار بذر با اسید سولفوریک ، خراش دادن سطح بذر از طریق سایید توسط اختلاط و زیر و رو کردن با موادی مثل ماسه ، قرار دادن بذر بطور متناوب در سرما و گرما و یا قرار دادن بذر در معرض فعالیتهای میکروبی قابل نفوذ نمود. گذشت زمان نیز ممکن است ازطریق اکسیداسیون تدریجی مواد روی پوسته سبب رفع مانع تبادل هوا و یا آب گردد.
مواد بازدارنده موجود در پوسته را می توان با شستشوی بذر حذف نمود. بافت های ذخیره ای بذر : معمولا لپه ها در گیاهان دولپه و اندوسپرم در گیاه تک لپه ، بافتهای ذخیره ای بذر ها را تشکیل می دهند.بخشی از ذخیره غذایی بذر کرچک و قهوه در اندوسپرم و قسمتی از ذخیره غذایی بذر چغندر و فلفل در پریسپرم ( خوروش ) قرار دارد. قسمت اعظم این مواد ذخیره ای از کربوهیدراتها ، پروتئین ها و چربی ها تشکیل یافته است.
کیفیت و کمیت مواد ذخیره ای در قدرت سبز شدن بذر و مقاومت آن به شرایط نامطلوب ( از نظر جوانه زدن و سبز شدن ) و اندازه گیاهچه اهمیت زیادی دارند. زیرا قبل از این که گیاه بتواند بطور موثری فتوسنتز و جذب مواد غذایی از خاک را به انجام رساند ، به ناچار بایستی از مواد ذخیره ای خود در بذر استفاده کند.
به این طریق کمیت و کیفیت مواد ذخیره ای خود در انتخاب تاریخ و عمق کاشت بذر ، بخصوص تحت شرایط نامساعد سبز شدن و استقرار ، اهمیت زیادی پیدا می کند. ارزش تغذیه ای دانه نیز به کمیت و کیفیت ذخیره غذایی دانه بستگی دارد.