کود آهن

ریشه گیاهان حساس به کمبود آهن ، کارایی مناسبی برای جذب آهن ندارند . این خصوصیت بیشتر جنبه وراثتی دارد . البته تاثیر تغذیه گیاهی مناسب نیز در این مورد   به اثبات رسیده است . آب آبیاری ، گاهی به ویژه هنگامی که از چاه های عمیق  تامین شود بی کربنات دارد . هوادهی این آب ها ( با استفاده از فواره و یا ریزش از بلندی ) و یا مصرف مقداری اسید سولفوریک( کاهش pH آب آبیاری تا حد خنثی) ، مقدار بی کربنات را کاهش می دهد .

غلظت آهن در برگ ها

گاهی در گیاهان مبتلا به کمبود آهن ، غلظت آهن در برگ ها بیشتر از حد نرمال است و حتی اخیرا در تجزیه های برگی ، مقدار غلظت آهن را درج نمی کنند . این بدان علت است که وجود آهن زیادی در برگ ها ملاک عمل  نیست و باید از طریق محلول پاشی و ایجاد شرایط خوب مدیریتی حرکت آهن را در گیاه بهبود بخشید تا علائم کمبود آهن در برگها مشاهده نگردد .

در صورت کمبود آن ،سبزینه (کلروفیل) به مقدار کافی در سلو لها یافت نمی شود و برگها رنگ پریرده به نظر می آیند.زردی برگ ناشی از آهک ،شکل خاصی از کمبود آهن در گیاه است که در بخش وسیعی از کشور  ما را فرا گرفته استمرکبات در جنوب و شمال کشور  ،میوه های معتدله (از جمله : سیب ،هلو گلابی ،زرد آلو ) ، برخی از زراعت های مهم از جمله سیب زمینی ،سویا و سورگوم ،سبزی و گیاهان زینتی با شدت های متفاوت ،از کمبود آهن صدمه می بینند . مدیریت هوشمندانه در کاهش خسارت ،بسیار موثر است .

زردی برگ

به عبارت دیگر با مدیریت مطلوب ، مساله ای به نام زردی برگ (کلروز )وجود نخواهد داشت . کشت گیاهان حساس به کمبود آهن در خاک های آهکی ، آبیاری بیش از حد مصرف بی رویه و نا متعادل کود های شیمیایی ،کاهش مواد آلی و فشرده شدن خاک ،فقدان برنامه ریزی منظم برای افزودن مواد آلی به خاک توجه بیش از حد به کود آهن وارداتی یارانه ای و مهمتر از همه نادیده گرفتن توصیه های حاصل از پزوهش های گذشته و فقدان آموزش در زمینه ی روش های مبارزه با کمبود این عنصر ،باعث شده تا امروز ابعاد مشکل گسترش یافته ،در بسیاری از موارد ،ارایه ی راه حل عملی و اقتصادی دشوار به نظر می آید.

اگر گیاهی به جذب آهن به مقدار کافی قادر نباشد ساخت سبزینه (کلروفیل ) در برگ کاهش می یابد و برگ ها رنگ پریده خواهند شضد . به این نحو که ، ابتدا فاصله بین گلبرگ ها و سپس با شدت یافتن کمبود ، به جز رگبرگ ها ، تمام سطح برگ زبرد  می شود  . چون آهن در گیاه پویا نیست (غیر متحرک است ) ، این  علائم ابتدا در برگ های جوان و در قسمت با لای سا قه مشاهده می شود و با شدت یافتن کمبود ، تمامی گیاه را در بر می گیرد .

در در ختان میوه ، زردی برگ در حالی که رگبرگ ها کم وبیش سبز مانده اند ، پدیده ی رایجی است . حاشیه ی برگ ها با شدت یافتن کمبود به سفیدی گراییده ، سپس علائم سوختگی (نکروز ) مشاهده می شود . گاهی در اواخر بهار که سرعت رشد درختان زیاد است ، به علت عدم تکافوی جذب آهن ، برگها زرد رنگ می شوند . سپس با کاهش آهنگ رشد ، رنگ بر گها  به تدریج سبز و دوباره در اواخر تابستان ، با تشدید رشد رویشی، علائم کمبود آهن یعنی زردی رنگ برگ ها  مجددا بروز می کند .

باید توجه داشت که تنها کمبود آهن به زردی برگ منجر نمی شود ،کمبود ازت ، گوگرد، منیزیم ، و برخی عناصر غذایی دیگر ، بعضی آفات و بیماری ها و یا نور کم در مواردی به پریدگی رنگ برگ می انجامد.

عواملی که موجب می‌شود کمبود آهن تشدید شود عبارتند از:

1) آهکی بودن خاک‌ها؛ PH قلیایی - به ازاء هر یک واحد افزایش PH، حلالیت ترکیبات آهن هزار مرتبه کاهش پیدا می‌کند. یعنی در PH بالاتر از 7 حلالیت آهن، برای تأمین آهن مورد نیاز گیاه کافی نیست؛

2) تهویه نامناسب خاک؛

3) کمی مواد آلی در خاک؛

4) کیفیت نامناسب آب آبیاری؛ به خصوص غلظت زیاد یون بی‌کربنات، که در جذب آهن و انتقال آن در داخل گیاه ایجاد مشکل می‌کند؛

5) مصرف زیاد کودهای فسفری؛ در شرایط مصرف زیاد فسفر جذب آهن توسط گیاه کاهش می‌یابد.

ارزیابی آهن قابل جذب در خاک به روش عصاره گیری و با DTPA انجام می‌شود. (DTPA) یک عصاره‌گیری است که برای عصاره‌گیری عناصر کم مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش معمولاً اگر مقدار آهن قابل جذب کمتر از 2.5 میلی گرم در کیلوگرم باشد کمبود آهن وجود دارد. همچنین بین 2.5 تا 4.5 میلی گرم نیز در بعضی از گیاهان کمبود آهن مشاهده می‌شود که غلظت بحرانی آهن نیز گفته می‌شود.

غلظت بیش از حد 4.5 غلظت مناسب آهن را نشان می‌دهد. آهن به صورت Fe+2 ، Fe+3 و کِلات‌ آهن (کلات‌های طبیعی و کلات‌های مصنوعی) توسط گیاه جذب می‌شود.

گروه های حساس به کمبود آهن

گیاهان و ارقام آن‌ها نسبت به کمبود آهن حساسیت متفاوتی دارند. واریته‌های گیاهی از نظر حساسیت به کمبود آهن به دو گروه Fe افیشنت کوتی‌وا و Fe این‌افیشنت کوتی وا تقسیم‌بندی می‌شوند. گیاهان Fe افیشنت Fe-efficient یا آهن‌کارا (یا مقاوم به کمبود آهن) گیاهانی هستند که با مکانیسم‌های مختلف قابلیت جذب آهن را در خاک افزایش می‌دهند و در نتیجه دچار کمبود آهن نمی‌شوند. این گیاهان با دو مکانیسم مشهور به استراتژی 1 و استراتژی 2 قابلیت جذب آهن را در خاک افزایش می‌دهند

استراتژی 1 در اکثر گیاهان دیده شده و به صورت‌های مختلفی قابلیت جذب آهن را بالا می‌برد. از جمله اینکه دفع +H در محیط ریشه باعث اسیدی شدن PH خاک می‌شود و حلالیت آهن را افزایش می‌دهد.

 

درمان کمبودآهن

1) پیشگیری از بروز کمبود آهن؛ برای این منظور باید شرایط تهویه خاک مناسب باشد که این امر از طریق چند عامل صورت می‌گیرد:

الف) بیل زدن در پای درخت؛

ب) اضافه کردن مواد آلی به خاک؛

ج) کیفیت مناسب آب؛

د) مصرف متعادل کود حیوانی و کود فسفری تا قابلیت جذب آهن بالا رود.

2) کاشت ارقام و گونه‌های مقاوم به کمبود آهن؛

3) مدیریت آبیاری صحیح؛ مصرف زیاد آب باعث تغذیه نامناسب و تشدید بروز کمبود آهن می‌شود؛

مصرف کود  آهن به صورت محلول

مصرف کود آهن به صورت محلول‌پاشی روی گیاه و تزریق دارو بر روی تنه درخت درمان خوبی است. برای مصرف کود در خاک، کود کلات آهن بهترین کود است، کلات‌های آهن کودهای گران‌ قیمتی هستند. بهترین کلات آهن برای خاک‌های ایران کود کلات سکوسترین آهن 138(سکوسترین Fe EDDHA - هیدروژن فریک اتیلن بیس (آلفا آمینو – 2 – هیدروکسی فنیل استیک اسید)) است. که دارای یک بنیان کلات کننده است و آهن را در خودش نگهداری می‌کند. از آنجا که سولفات آهن در خاک رسوب می‌کند بصورت محلول‌پاشی روی گیاه استفاده می‌شود.
سولفات آهن نسبت به کلات آهن ارزان‌تر است. در سال‌های اخیر در داخل کشور کلات‌هایی ساخته شده‌اند که بعضی از آن‌ها در مقایسه با کلات خارجی جواب خوبی داده‌اند ولی بعضی دیگر قابلیت کلات آهن خارجی را نداشته است