نام علمی : Zeuzera pyrina L
کرم خراط روی سیب ,گلابی ,به ,نارون و درختان غیر مثمر جنگلی خسارت وارد می کند و در حدود 150 گونه میزبان دارد.گردو نسبت به این آفت متحمل است و لذا یک منبع آلودگی است. در نواحی دشت با هوای معتدل گرم خسارت آفت شدیدتر است.
آفتی درجه یک است.که هم باعث ضعف و مرگ دختان سالم می گردد و هم پس از حمله به سیب که میزبان اصلی است-راه برای حمله اسکولیت ها و چوب خوارها باز می شود. خسارت این پروانه باعث جلب و تخمریزی پروانه پوستخوار Synanthedon mypaeformis می شود که در نتیجه خیلی سریع نابود می گردد.
بیشتر در استان مرکزی انتشار دارد,ولی این حشره در نقاط هم سطح دریای آزاد (سواحل بحر خزر)تا 2200 متر(ارتفاعات شمال تهران) فعالیت می نماید.تغذیه اصلی لارو (Caterpillars) از چوب شاخه و تنه است.خسارت اولیه از رگبرگ ها ,دمبرگ ها و شاخه های نازک شروع شده و به تدریج به شاخه های بزرگتر و در نهایت در درختان جوان به تنه انتقال می یابد.
مرفولوژی: بال های کم عرض و سفید و دارای لکه هتی متعدد به رنگ آبی فولادی تیره است. عرض پروانه با بال های باز (Wingspan) در افراد ♀=cm6-7 و♂=cm4-5 می باشد.دو شکلی جنسی در این حشره , وجود دارد. یعنی شاخک در افراد ماده نخی شکل و در نرها در نیمه اولی پروش و در نیمه دوم نخی است.
ماده ها به علت وجود تخم دارای شکم بزرگ هستند و اغلب به جای پرواز راه می روند.سینه پروانه , سفید و روی آن شش لکه آبی متمایل به سیاه وجود دارد.لارو ها زرد کمرنگ به طول cm6 است.سر و پشت سینه اول سیاه و به خوبی رشد کرده است.
سینه وشکم لارو زرد و روی آن ها تعداد زیادی نقاط سیاه دیده می شود. وجود این نقاط سیاه,لارو های این حشره چوب خوار را از لارو سایر چوب خوارها به خوبی متمایز می کند.شفیره قهوه ای روشن بوده و به طول mm28-35 می رسد.
زیست شناسی: زمستان به صورت لارو سنین آخر یا لارو کوچک,درون شاخه درختان میزبان می گذراند.یعنی هر 1تا2سال یک نسل دارد.حشرات کامل در بهار پس از Emergenc, جفت گیری کرده و تخم های خود را در جایی از درخت که خود شفیره شده اند(دهانه سوراخ ها خروجی همان سال).حشرات ماده چندین بار به طور انفرادی در شیار پوست درختان در شب تخم گذاری کرده (بین800-400 تخم) می کنند.
تخم ها سفید متمایل به زرداند که خوراک خوبی برای مورچه ها و عنکبوت هاست.به همین علت تخم پروانه فری در باغات به سختی پیدا می شود وفقط تعداد کمی از تخم ها به عللی که از حمله مورچه ها در امان مانده اند,تفریخ می شوند.یکی از علل طغیان این آفت ,سمپاشی بر علیه مورچه ها و عنکبوت هاست.
پس از تفریخ تخم ها,لاروها به طرف انتهای سر شاخه ها رفته و در محل اتصال دمبرگ به شاخه در شاخه های نازک و یا از رگبرگ های اصلی و دمبرگ ,یعنی از جوا نترین قسمت های چوبی نبات,وارد شاخه های ظریف شده و در سنین بالاتر از محل های قبلی بیرون آمده ,به شاخه های قطورتر نفوذ می کند.این جابه جایی در طول عمر لارو چندین بار انجام می شود,تا سرانجام وارد تنه می شود.
اولین آثار خسارت لاروها به صورت سرشاخه های خشکیده در تابستان ظاهر می شود.لارو ها به وسیله تار بسیار نازکی که با غدد دهانی خود می سازد از شاخه ای به شاخه دیگر منتقل می شود و غالبا دو سر تار خود را به دو نقطه متصل کرده و از آن برای انتقال خود استفاده می کند.
گاهی به مدت زمانی به حالت آویزان از تار خود می ماند.یک مانع عمده برای این لارو ها,تارهای عنکبوت است که بین شاخ و برگ های درختان تنیده شده و لاروها در داخل آن ها گرفتار گشته و بعد از مدتی از بین می روند.
این زمان بهترین موقع سمپاشی علیه آفت است,چون هنوزلارو ها داخل نسج گیاه نفوذ نکرده اند.
کانال هایی که در داخل چوب به وسیله لاروهای این حشره به وجود می آید مستقیم و حدودcm30-40 طول دارد و بستگی به گونه میزبان دارد.
سرشاخه هایی که مورد حمله اولیه این لاروها قرار می گیرند اغلب خشک شده و برگ های خشکیده روی آن ها تا زمستان باقی می ماند. لارو به تدریج که رشد می کند, محل خود را عوض کرده,متوجه قسمت های کلفت تر و چوبی تنه می شود و حتی تنه می شود و حتی تنه های به قطر cm10-20 را هم آلوده می کند.
لارو آوند ها را قطع می کند.پیداکردن بیش از یک لارو در هر درخت غیر معمول است.یکی از نشانه های آشکار درختان آلوده وجود Frass نارنجی لارو در پای درخت می باشد.لاروها در خلال تغذیه,فضولات خود را که نارنجی رنگ است,از سوراخ ورودی که در ضمن سوراخ خروجی آن ها نیز هست(سوراخ به قطر mm5) به صورت گلوله کوچک و مدور چون خاک آره بیرون می ریزند.
این فضولات در پای درختان مبتلا جمع شده و خود یکی از راه های تشخیص پروانه فری است. در سال هایی با تابستان خشک,خسارت آفت خیلی زیاد است.
لارو پس از رشد کامل spins a Cocoon of silk و به Pupa(chrysalis=chrysalid) تبدیل می شود.لاروها غذای خوبی برای دارکوب هستند.سن های شکاری و سایر پرندگان,لاروها را ضمن جابه جایی مورد حمله قرار می دهند.چون ظهور حشرات کامل تدریجی و از اوایل خرداد تا اواخر شهریور است,پس خروج لاروها نیز تدریجی است.
لاروهایی که اول فصل بیرون می آیند,می توانند طی یک سال,دوران تغذیه خودرا کامل کرده و نسلی دیگر در سال آینده ایجاد می نمایند. ولی لاروهایی که آخر فصل خارج می شوند(حدود50%),سال بعد در مرحله لاروی مانده و اویل سال دوم به حشره کامل تبدیل می شوند.طغیان آفت دوره ای است و هر 4-5 سال شدت پیدا می کند که علتش NEs.Fluctuation است.
مبارزه زراعی: عدم کشت گردو,هرس منظم شاخه های خشک و سوزاندن آن ها,فاصله صحیح درخت ها,آبیاری و کود کافی و منظم,کنترل به موقع آفات دیگر چون کرم سیب و شته ها,به طور طبیعی جمعیت این آفت را پایین می آورد.اگر درخت ها به طور تکی آلوده باشند,می توان با یک سیخ , در سوراخ درختان کرده و لارو ها را کشت یا با خمیری از سیانور سوراخ های فعال را پوشاند.
سوراخ های فعال به وسیله خارج شدن فضولات شناخته می شود و لازم است سوراخ خروجی را با گل یا چسب باغبانی مسدود کرد.این عمل را می توان با سمومس که قدرت تدخین دارند و حتی پنبه آغشته به بنزین نیز انجام داد تا در اثر تبخیر این سموم لاروها بمیرند .زمستان ها ی سرد نیز این لاروهای آفت را نابود می کند.
نظر به این که در مبارزه تلفیقی ,یکی از اصول اولیه,کم کردن سمپاشی با این حشره را با سایر آفت تلفیق نمود.در این رابطه می توان کرم سیب را در این برنامه ریزی منظور نمود.خوشبختانه سمپاشی های رایج بر علیه آفات سیب اگر درست و به موقع انجام شود,می تواند در کنترل جمعیت این حشره نقش بسیار خوبی داشته باشد.
مبارزه شیمیایی در سطح وسیع از طریق سمپاشی سرشاخه ها امکان پذیر است.یعنی بهترین موقع زمانی است که لارو های سن اول به قسمت های جوان نبات که همان رگبرگ ها, دمبرگ ها ,وشاخه های نازک است حمله می کنند.
در این زمان چون هنوز عمق نفوذ لارو ها چندان زیاد نیست ,می توان از سموم نفوذی موثر استفاده کرد.سمپاشی هر 20 روز یک بار به مدت 2 سال باید تکرار کرد.