پرورش بونسای حاصل تلفیق هنر با علم باغبانی است. یک هنرمند خلاق با حس زیباشناسی و مهارت، با خلق یک بونسای در گلدان ظریف می‌کوشد تا درختی کهن بر فراز یک کوه و یا درختی کهنسال و با وقار روییده در دشت را تصویر کند. پس بونسای هم یک سرگرمی در زمینه باغبانی زینتی است و هم باعث نزدیکی و شناخت انسان از شگفتی‌های طبیعت می‌شود.
یکی از هنرهای خیلی زیبای ژاپنی پرورش درختان به صورت "بونسای" است. بعضی از این گیاهان واقعا" زیبا بوده و ارزش زیادی دارند. این هنر برای هزاران سال در چین رواج داشته و پس از ارتباط فرهنگی بین چین و ژاپن، به ژاپن منتقل شده است.
بونسای از دو کلمه ژاپنی بون= سینی و سای= کاشتن تشکیل شده و در اصل به معنی کاشت درختان توی سینی (ظروف کشیده و کم عمق) است. در این هنر سعی می‌شود درختان را به صورت فرم پاکوتاه به اشکال گوناگون دربیاورند. شکل بونسای خیلی مهم و مفهوم آن را می‌رساند.
بعضی از هنرمندان این هنر، بونساهای خیلی کوچک که حتی گاهی اوقات کوچک‌تر از کف دست هستند را پرورش می‌دهند که به اسم "مینی بونسای" شناخته می‌شوند.
بونسای حاصل تلفیق هنر با علم باغبانی است. یک هنرمند خلاق با حس زیباشناسی و مهارت، با خلق یک بونسای در گلدان ظریف می‌کوشد تا درختی کهن بر فراز یک کوه و یا درختی کهنسال و با وقار روییده در دشت را تصویر کند. پس بونسای هم یک سرگرمی در زمینه باغبانی زینتی است و هم باعث نزدیکی و شناخت انسان از شگفتی‌های طبیعت می‌شود.
برای پرورش بونسای دانستن علوم باغبانی، نوردهی، تغذیه، نیاز آبی و همچنین هرس شاخه، برگ و ریشه لازم است. در واقع با استفاده از روش‌های خاص رشد گیاه را کم می‌کنند به طوری که به سلامت آن لطمه‌ای وارد نشود و هرس ریشه و برگ در فصل رشد باعث کاهش رشد شود. همچنین برای شکل دادن به گیاه با مرور زمان شکل دلخواه را به گیاه انتقال می‌دهند. تناسب درست بین اجزاء گیاه و همچنین تامین نیاز گیاه به پرورش یک بونسای سالم و زیبا کمک فراوانی می‌کند.
![پرورش بونسای]()
![پرورش بونسای]()
مراحل تهیه بونسای
برای تهیه یک بونسای می‌توان دو مرحله اصلی را در نظر گرفت:
- تغییر شکل درختی طبیعی که از نواحی کوهستانی یا دشت آورده‌ایم به درختچه‌های کوتاه
- پرورش بونسای که منظور تکامل بخشیدن به شکل ظاهری است.
1) مرحله اول:
نهال مورد انتخاب باید در عین کامل بودن کوچک، کوتاه، دارای ریشه‌های قوی و طول عمر دراز باشد. باید در نظر داشت که تفاوت اساسی یک بونسای و یک درخت در یک باغ، کوچکی و بزرگی آن‌هاست و گرنه بونسای از نظر شکل ظاهری فرق دیگری با درخت طبیعی ندارد.
قبل از شروع بهار، گیاهی با شرایط ذکر شده را انتخاب و آن را طوری از خاک بیرون می‌آوریم که مقداری از ریشه‌های فرعی وصل به ریشه عمودی (اصلی) گیاه باشد. گیاه را همراه خاک اطراف ریشه با ملایمت بیرون آورده تا خاک اطراف ریشه نریزد. گیاه را در ظرف مورد نظر می‌کاریم. بعد از ۲۰ روز جوانه‌های کوچکی خواهد داشت. هنگامی که جوانه‌های تازه به ارتفاعی نزدیک ۵/۲ میلی‌متر رسید آن را فشار می‌دهیم یا کلا قطع می‌کنیم. حدود ۲ الی ۳ هفته بعد یک یا سه جوانه تازه در کنار جوانه قطع شده شروع به رشد می‌کنند. این بار جوانه‌های تازه هرگز خیلی بلند نخواهند شد. پس فاصله بین شاخه کوتاه شده و برگ‌هایی رشد می‌کنند که از حد طبیعی کوچک‌تر است.
با نزدیکی فصل پاییز باید احتیاط‌های لازم را انجام داد که گیاه خشک نشود، یخ نزند و مرتب در معرض نور خورشید قرار گیرد. درخت را در ماه فروردین بعدی باید دوباره به همان طریق اول نشا کرد. دفعات نشاندن گیاه در ظرف دیگر بستگی به نوع درخت و سن آن دارد.
فواید قرار دادن گیاه در ظرف
- درون ظرف پر از ریشه شده است و جای خالی برای رشد ریشه‌های تازه نیست. در هر انتقال حذف مقداری از ریشه‌ها و رویش ریشه‌های جدید باعث خواهد شد که مواد را به مقدار لازم (نه بیش از حد) جذب کند و رشد نموده و از اندازه‌هایی که مورد نظر ماست بزرگ‌تر نشود.
- شاخ و برگ‌های زیادی را قطع می‌کنیم و این عمل موجب تعادل بین مواد جذب شده به وسیله ریشه گیاه و مقدار هوای پس داده شده توسط شاخ و برگ (فتوسنتز) می‌شود.
۲ الی ۳ هفته طول می‌کشد که گیاه در محل جدید ریشه‌های محکمی پیدا کند. هنگامی که ریشه‌ها محکم شد، جوانه‌ها شروع به رشد می‌کنند. بعد از دو ماه که درخت به ظرفش منتقل شد تمام برگ‌های آن در مرکز ساقه باید با قیچی قطع گردد. باقی‌مانده برگ‌های ساقه به‌زودی پژمرده شده و می‌افتند این حالت برگ‌ریزان مصنوعی پاییزی است. دو یا سه هفته بعد شاخه‌ها و برگ‌های جدید از جوانه‌های تازه بیرون خواهند آمد. این شاخه و برگ‌ها کوچک می‌شوند و نتیجتا به بونسای شکل باشکوهی می‌دهند.
۲) مرحله دوم:
پرورش بونسای- به سه طریق می‌توان عمل کرد:
▪ هرس کردن شاخه و برگ‌ها که قبلا به آن اشاره شد.
▪ سیم بستن
▪ آویزان کردن شاخه
ـ سیم بستن:
برای این که شکل دلخواه خود را به درخت بدهیم از سیم مسی استفاده می‌کنیم. به این ترتیب که شاخه یا تنه را با دست و انگشتان به حالتی که مورد نظر است نگه می‌داریم. سیم را در جهت عقربه‌های ساعت به دور آن می‌پیچیم . شاخه‌های کوچک را برای ۲ تا ۳ ماه و شاخه‌های بزرگ‌تر را برای ۳ الی ۴ ماه می‌توان سیم بست.
ـ آویزان کردن شاخه:
به سادگی یک طناب یا نخ را به شاخه مورد نظر متصل و انتهای آن رابه جایی وصل می‌کنیم تا شاخه خمیدگی مورد نظر را پیدا کند.
ـ شرایط خاک:
تمیز باشد، کود طبیعی نداشته باشد، قابلیت نگهداری رطوبت را داشته و پوک باشد.
ـ محل نگهداری:
در تمام سال آفتابی باشد، در معرض هوا بوده ولی از بادهای شدید در امان باشد، تمیز و دور از گرد و غبار باشد.