نام علمی :
Plantago psyllium L
![]()
![]()
نام انگلیسی :
Fleawort
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی است علفی،یكساله،خودرو،كركداروغده
پوش،كوتاه یا نسبتاً بلند كه ارتفاع آن به15تا30سانتیمتر می رسد.ساقه علفی،ایستاده
یا خیزان ساده یا منشعب،برگها باریك دراز،نوك تیزومجتمع كه بصورت متقابل سه تایی
بر روی ساقه قرار گرفته است.
گلها ریز به رنگ سفید مایل به سبز،سنبله ها
پرگل،كركدار،غده پوش،تخم مرغی با دمگل بلند است.گلها بصورت مجتمع در كنار برگهای
قسمت انتهایی ساقه بصورت سنبله های برروی پایه بلند پدیدار می شوند.بعلاوه دارای
براكته های باریك در قاعده گل آذین است.میوه پوشینه،شكوفا دو خانه و بطور معمول
محتوی یك خانه كوچك لغزنده وبه رنگ خرمایی در هر خانه
است.
تركیبات شیمیایی:
قسمت های مختلف گیاه اسفرزه دارای
گلوكوزیدی بنام اكوبین ونوعی هیدرات كربن صمغ دار به نام گزیلین است و همچنین
دارای اسید گالیك وتانیك است. دانه اسفرزه دارای 10درصد موسیلاژطبیعی به نام همی
سلولز است.
خواص درمانی:
نرم كننده شكم،ضد زخم روده و معده،ضد
حرارت وعطش،ضد اسهال ساده و خونی،ضد خونریزی سینه نشاط آور و ضد تب و لرز،كاهش
دهنده كلسترول خون،كاهش دهنده اشتها و درمان چاقی
مفرط
پراكنش جغرافیایی:
این گیاه به حالت خودرودر نواحی وسیعی از
اروپا و آسیا و زلاند نو و نواحی مختلف مدیترانه،شمال آفریقا،جنوب غربی آسیا می
روید.در ایران در منطقه وسیعی از شمال ایران بین منجیل و پا چنار،مسجد سلیمان و
بوشهر و در ارتفاعات 300متری می- روید.این گیاه در مناطقی خشك،گرم،معتدل و
مناطقی مانند اصفهان بخوبی رشد می- كند و محصول خوبی می دهد.
عملیات كاشت:
اسفرزه را می توان در انواع زمینهای
زراعی به وی‍‍‍‍ژه زمینهای شنی قابل نفوذ كه دارای رطوبت كافی باشد كشت كرد . اما
باید توجه داشت كه هر قدر خاك بهتر و حاصلخیز تر باشد كشت كرد در نتیجه محصول
بیشتری بدست خواهد آمد به علاوه كاشت به موقع ، میزان بذر و قوه نامیه آن ، كود و
آب كافی ،آبیاری به موقع و سایر عملیات زراعی در موقع رشد بسیار موثر خواهند بود .
جهت تاً مین مواد اولیه غذایی خاك باید در هنگام شخم مقدار كود به خاك داده شود در
ضمن باید توجه داشت كه در مناطقی كه میزان بارندگی زیاد و بسیار گرم است
باید عملیات كوددهی مدتی كوتاه قبل از كاشت به زمین داده شود تا در یك فاصله
طولانی وتا موقع كشت ، كود به وسیله بارندگی های متوالی شسته نشود . آبیاری
زمین نیز به نوع خاك ،درجه حرارت محیط و میزان بارندگی سالانه در محل بستگی دارد
كه باید در اصل رعایت گردد.
كاشت و روش تكثیر :
تكثیر این گیاه به وسیله بذر در زمینهای
شنی قابل نفوذ شخم خورده و عاری از علف های هرز صورت می گیرد. برای این كار ابتدا
شیارهایی به عمق یك تا دو سانتیمتر و به فاصله 50 تا 60 سانتیمتر در زمین ایجاد
كرده سپس دانه ها را در پاییز یا بهار در شیارهایی می كارند و غلطك ملایمی بر روی
آن می زنند تا دانه ها با قشر نازكی از خاك پوشیده گردند معمولاً پس از نمو دانه
ها و پیدایش گیاهان جوان فاصله آنها از یكدیگر به نحوی زیاد می شود كه هر پایه از
دیگر لا اقل 10 تا 15 سانتیمتر فاصله داشته باشد . میزان بذور مورد نیاز 6 كیلو
گرم در هكتار است .وجین علف های هرز ، تنك كردن، آبیاری از نیاز های این گیاه
است.مبارزه با علف های هرزحین داشت مخصوصاً اوایل رشد اسفرزه از اهمیت خاصی
برخوردار است.از علف های هرزمهم همراه با اسفرزه می توان شیرین بیان،تاج
خروس،خرفه،تاجریزی پیچ،اویار سلام نام برد.
زمان و نحوه برداشت محصول:
چنانچه این گیاه در پاییزكشت شود در
اواسط مرداد و چنانچه در بهاركشت شود در اواخر شهریور بذر آنها می رسد. البته قبل
از رسیدن كامل باید نسبت به جمع آوری آنها اقدام نمود زیرا تاخیردر برداشت باعث
ریزش دانه ها خواهد شد.