مالچ به هر گونه پوششی اطلاق می شود که برای محافظت و ارتقاء کیفیت خاک، بر روی سطح خاک گسترده می شود.
![]()
![]()
مالچ را می توان پوشش غیر زنده نامید که به عنوان محافظی برای گیاهان در
زمستان بکار میرود و گیاهان را در برابر تغییر دمای شدید خاک و از دست رفتن
آب زمین محافظت می کند و نیز جلوی رشد علفهای هرز را می گیرد. مالچ در
تابستانهای خشک پوشش مناسبی برای تقریباً هر نوع گیاه پوششی می باشد. از
کود حیوانی کاملاً پوسیده می توان به عنوان یک پوشش بسیار خوب ( تا عمق ۱۰
سانتی متر) استفاده کرد چرا که هم به عنوان مالچ زمستانی و هم بهاره عمل می
کند. برگهای پوسیده , پیت ماس و تقریباً هر نوع ماده آلی را می توان به
این منظور بکار برد. البته بعضی از مواردی که به عنوان مالچ استفاده می
شوند را باید با توجه خاصی بکار برد. برای مثال برگهای نارون ( نارون نروژی
) تمایل دارد به سطح زمین بچسبد و یا خاک اره سطحی محکم روی خاک بوجود می
آورد که برای رویش گیاهان مناسب نیست. اگر از چنین موادی استفاده شود باید
هر از چند گاه آنها را با شن کش زیر و رو کرد تا هوا و رطوبت لابلای آنها
جریان یابد. از طرف دیگر باید توجه نمود که تمام مواد آلی که به عنوان مالچ
به کار می روند اگرکاملاً پوسیده نباشند در ابتدا زمین را عاری از نیتروژن
می کنند و در نتیجه بهتر است قبل از مالچ پاشی به خاک کود داده شود.
بنابراین گیاه دیگر مشکل کمبود نیتروژن نخواهد داشت. نکته مهم دیگر در
انتخاب مالچ اینست که مالچ عاری از تخم علف هرز باشد. توصیه می شود که از
علوفه ای که پر از بذر است به عنوان مالچ استفاده نشود چرا در غیر اینصورت
علفهای هرز بسرعت رویش می یابند و مشکلاتی ایجاد می کنند. به این دلیل می
توان از پیت ماس و خاک اره و کود حیوانی کاملاً پوسیده که اغلب عاری از
علفهای هرز می باشند استفاده کرد تا رشد علفهای هرز کنترل شود با این شرط
که مالچ حداقل ۱۰ سانتی متر ضخامت داشته باشد. البته کاشت متراکم گیاهان
پوششی به بذرهای علفهای هرز فرصت استفاده از رطوبت و نور کافی به منظور
جوانه زدن و رشد را نمی دهد.
اجرای محصول مالچ در فضای سبز شامل موارد زیر است:۱ - بستر سازی خاک :برای
یک اجرای خوب و ماندگار مالچ همانند سایر بخشهای دیگر فضای سبز ابتدا باید
بستر کار را آماده کرد که در مقدمه کار با پاکسازی بستر از علف های هرز
همراه خواهد بود.پس از آن تهیه خاک نرم ، مرغوب و آری از بذر علف های هرز
است که در تمام سطح کار بطور یکنواخت پخش و رگلاژ میگردد.تسطیح یا رگلاژ از
این جهت اهمیت ویژه ای دارد که با یکتواختی و در انتها به زیبایی کار می
انجامد.
۲ – اجرای مالچ :منظور از اجرای مالچ ریختن مالچ به صورت
یکدست و با ضخامت مجاز بر روی سطح خاک تسطیح شده است.اگر کارگری که به این
امر اختصاص داده میشود از دقت و مهارت لازم برخوردار نباشد به دو مشکل بر
خواهید خورد ، اولا در وسط کار با کمبود مالچ علی الرغم محاسبه دقیق بر حسب
متر مربع مواجه شده . ثانیا کار شما از زیبایی و همگونی مورد نظر برخوردار
نخواهد بود.
۳ – آبیاری :پس از اجرا ، محل کار را از هرگونه ضایعات
که هنگام اجرا به دور کار ریخته شده پاکسازی و سپس برای چند دقیقه مالچ را
با سر آبپاش باغبانی آبیاری نمایید.این کار باعث پایداری مالچ بر سطح کار
شده و با جلوه دار شدن رنگ محصول زیبایی آنرا صد چندان میکند.
انواع مالچ:بطور کلی سه نوع مالچ مورد استفاده قرار می گیرد:
الف) مالچ بیولوژیکی (آلی)
ب) مالچ شیمیایی (غیر آلی)
ج) مالچ فیزیکی (معدنی)
د)مالچ شیمیایی (غیر آلی):
مالچ
های شیمیایی که امروزه در بازار یافت می شوند به نحو موثری از تابش نور
خورشید و رشد علف های هرز جلوگیری می نمایند. در طراحی منظر، از این مالچها
در زیر تراشه های چوب استفاده می کنند تا نمای طبیعی وزیبائی پیدا کند.
پلاستیک سیاه و مواد پلی پروپیلنی (مواد مصنوعی) از مالچ های شیمیایی هستند
که دوام طولانی دارند اما در صورت از بین رفتن، در غنی سازی خاک هیچگونه
نقشی ندارند.
پلاستیک سیاه بصورت یا لایه و با نوارهای خرد شده به کار
برده می رود. راندمان مالچ یکپارچه از نواری بیشتر است، زیرا پلاستیک
یکپارچه پوشش کامل داشته و امکان جوانه زدن علف های هرز از میان آن وجود
ندارد اما قابلیت نفوذ آب را ندارد.
مالچ پلاستیکی اکنون یکی از اجزاء
تولید محصولات کشاورزی با پلاستیک است. در این نوع تولیدات (پلاستیکی) اغلب
از چندین روش برای افزایش محصولات استفاده می شود، مثلا بیشتر محصولاتی که
از مالچ پلاستیکی استفاده می کنند از آبیاری قطره ای نیز بهره می
گیرند.مالچ پلاستیکی در رنگ ها و اندازه های مختلف برای نیازهای مختلف در
دسترس است. دوام مالچ ها وابسته به ضخامت آنها است.
در مالچ پلاستیکی
دوام یک فاکتور بزرگ است. بیشتر پلاستیکهای ترد و شکننده توانایی این را
دارند که در کشت استفاده شوند اما بادهای سنگین می توانند موجب پاره شدن آن
ها شود. پلاستیکهای محکم هستند که بعد از ۲ بار کشت هم هنوز پا برجا
هستندد. اخیرا بیشتر پلاستیک ها خم شونده هستند و دارای قابلیت تغییر هستند
و به کشاورزان اجازه می دهد از پلاستیک و محصولات آن به آسانی استفاده
کنند.
مالچ پلاستیکی به صورت خطوط موازی در سطح خاک های آماده شده قرار
می گیرند. بستر باید بدون باقی مانده گیاهان باشد و به وسیله یک شیء سنگین
در روی حاشیه های کناره خاک محکم شود. مالچ باید به صورت سفت و محکم به خاک
بچسبد تا انتقال حرارت خوب و از آزاد شدن و حرکت توسط باد جلوگیری شود.
حرکت مالچ توسط باد ممکن است باعث شود پلاستیک پاره شود و مزایا آن از بین
برود.
مالچ پلاستیکی به کنترل علف هرز، بالا بردن دما و تنظیم رطوبت خاک
کمک می کند. بسیاری از مالچ های پلاستیکی رنگی برای کشاورزان سودمند است
که هر کدام فواید مختلفی برای تولید دارند.
مالچ پلاستیکی در بالای بستر
کاشت به روئیدن سالم تر، فراوانی بیشتر محصولات در یک دوره کوتاه زمانی
کمک می کند و گیاهان به صورت مستقیم از میان سوراخ های حفر شده در پلاستیک
خارج می شوند. هدف مالچ پلاستیکی افزایش دمای خاک است و ما پلاستیکی با
دوام و مقاوم در برابر بادهای شدید لازم داریم.
کم کردن ضخامت، افزایش
ساختار چند لایه، رنگیزه های جدید و افزایش فرمولاسیون بعضی از کارهای
انجام شده است که برای تحریک کشاورزان برای استفاده بیشتر و تجاری مالچ ها
امیدوارکننده است. مالچ های رنگی می توانند ۲-۱ هفته به فصل رشد اضافه کنند
اما آنها گران هستند و در ساخت و نتایج به دست آمده همیشه ثابت نیستند.
شما می توانید یک سال ۲۰% محصول بیشتر برداشت کنید وسال بعد نه. در
ارتفاعات بلند و یا هر جایی که نور خورشید شدیدتر است باید از مالچ های که
جذب کننده نور ماورای بنفش هستند استفاده کرد تا از سوختن محصولات جلوگیری
کرد.
در هنگام استفاده از مالچ در گلخانه ها : گلخانه ها به وسیله یک
شیشه یا پلاستیک پوشیده شده است و به ما اجازه می دهد که از مالچ های ارزان
تر که به افزودنیهای خاص نیاز ندارند استفاده کنیم. اما به هر حال شیشه و
پلاستیک در انتقال طول موج با هم اختلاف دارند. بنابراین نوع پوشش گلخانه
باید در درون محاسبات فرمول یک لایه مالچ حساب شود.
لایه های مالچ می
توانند همچنین یک مانعی برای جلوگیری از خروج متیل بروماید که یک گاز سمی
برای کشتن باکتریهای خاک است باشند. یک لایه مالچ می تواند به کشاورزان
اجازه دهد که کمتر از متیل بروماید استفاده کنند (این گاز برای ازن مضر
است). همچنین یک لایه مالچ غیر قابل نفوذ می تواند تاثیرگذاری گازها را
توسط نگه داشتن گازها در تماس طولانی با خاک بهبود بخشد.
خواص مالچ:- کاهش نیاز به آبیاری تا قریب به 70 درصد
- زیباسازی محیط؛ مهار علفهای هرز
- غنی سازی و ارتقاء کیفیت و ساختار خاک
- بهبود شرایط رشد و سلامت گیاهان
- اجرای سریع و آسان و بی نیازی از آبیاری و نگهداری
نوعی مالچ نیز از فرآورده‌های نفتی تولید میشود که در دمای پایین
منجمد میشود و به دلیل کم بودن مواد آروماتیکی در این فرآورده روی سطح خاک
قرار می‌گیرد تا رطوبت را حفظ کند و شرایط خاک را بهبود بخشد.
چلوگیری از بروز ریزگرد، کاهش سطح تبخیر آب، افزایش ذخیره رطوبت خاک،
کاهش یا جلوگیری از رشد علف هرز، جلوگیری از تغییرات شدید درجه حرارت در
خاک و کاهش فرسایش خاک از جمله مزیت‌های این نوع مالچ است.
![]()
![]()
دلایل استفاده از مالچ در کشاورزی:
- حفاظت خاک از فرسایش آبی و بادی، که اجزای خاک نمی توانند شسته و یا برده شوند
- بهبود نفوذ آب باران و آبیاری با حفظ بافت مناسب خاک: باعث سفت شدن خاک و همچنین باز ماندن خلل و فرج میشود
- باعث مرطوب نگهداشتن خاک با کاهش تبخیر میگردد. گیاهانی که به آبیاری
کمتری احتیاج دارند می توانند از باران قابل دسترس با بازده بیشتری در
مناطق یا فصول خشک استفاده کنند
- تغذیه و حفظ ارگانیسم های خاک: مواد ارگانیک مالچ یک غذای فوق العاده
برای خاک به شمار رفته و باعث تامین شرایط مناسب برای رشد ارگانیسم‌ها
میگردد
- باعث تشدید کنترل علفهای هرز میشود. با وجود لایه‌های مناسب مالچ، علفهای هرز به سختی می‌توانند رشد کنند
- محافظت خاک در برابر گرمای بسیار زیاد: مالچ ایجاد سایه روی خاک کرده و همچنین رطوبت باقی مانده را در سرما نگه می دارد
- فراهم کردن مواد غذایی برای محصولات، هنگامی که مواد ارگانیک مالچ
تجزیه می‌گردند مرتباً مواد غذایی آزاد شده در نتیجه باعث باروری خاک
میگردد
- افزایش محتویات مواد ارگانیک، بخشی از مواد ارگانیک مالچ تبدیل به هوموس خواهد شد
زمان استفاده از مالچ:
از مالچ می‌توان در هر موقع از سال استفاده کرد. مالچ ها با ایجاد یک
لایه مجزا بین هوا و خاک دمای خام را تنظیم می‌کنند به این معنی که یک خاک
دارای مالچ در تابستان خنک تر از خاک مجاور خود که دون مالچ است می‌باشد.
بنابراین خاک دارای مالچ نسبت به خاک بدون مالچ در بهار به آهستگی گرم میشود و در پاییز نیز به آهستگی سرد میشود.
درصورتی که مالچ به بستر گیاهان چند ساله موجود و گلها و نشاها اضافه میشود، بهترین زمان اواخر بهار بعد از گرم شدن خاک می‌باشد.
مالچ دهی در اوایل بهار، گرم شدن خاک و رشد گیاه را به تاخیر می‌اندازد.
لازم نیست در هنگام کوددهی مالچ را حذف کرد. زیرا عناصر غذایی کود
می‌توانند همراه آب از مالچ عبور کرده و به ریشه‌ها برسند.
ابعاد زیبایی شناختی محصول مالچ ارگانیک رنگی
یکی از عناصر بصری اصلی در فضاهای بیرونی “خاک” است. خاک به خودی خود از نظر زیبایی شناسی ماهیتی خنثی دارد و به طور عمومی حسی را در مخاطب برنمی انگیزد؛ اما نمای خاک برهنه در اغلب چشم اندازهای شهری به عنوان یک نقطه ضعف عمده ادراک می شود. زمانی که سطح عریان خاک در کنار عناصر دکوراتیو – و اغلب پرهزینه- دیگر از قبیل مبلمان شهری، پوشش گیاهی، نورپردازی، سنگفرش، جدول و … قرار می گیرد، ناخودآگاه احساس کسالت، عدم هارمونی و فقـــدان چاره را در ذهن بیننده القا می کند. در واقع سطح خاکی تداعی گر خالی بودن، عدم پردازش، ناتمام بودن و بی توجهی به تعالی است و این موضوع به ارزش کلی منظر لطمه جدی وارد می کند. خاک فاقد ویژگیهای لازم برای ایفای نقش پس زمینه برای بافتهای گیاهی تزئئینی است، زیرا نه تنها کنتراست مورد نیاز را برای جلوه گر شدن ظرایف فرمهای گیاهی فراهم نمی سازد، بلکه با خلاء بصری شدید خود، زیبایی عناصر همجوار را تحت الشعاع قرار می دهد. احساس دافعه زیبایی شناختی- روانشناختی سطوح خاکی را می توان در فرهنگهای گوناگون به طرق مختلف یافت؛ چنانکه در ادبیات پارسی، خاک نمایانگر فقر و فرودستی است و در زبان انگلیسی صفت کثیف و زشت (dirty) از واژه خاک (dirt) مشتق می شود. بنا به این دلایل است که پنهان ساختن سطح خاک با پوششی مناسب، یکی از مهمترین دغدغه های یک طراح چشم انداز به شمار می رود.
اما پوششهای شناخته شده برای خاک شامل پوششهای گیاهی و مالچ ها هستند. پوششهای گیاهی مانند انواع چمن و علف های تزئینی گرچه به لحاظ زنده بودن واجد ارزشند، اما مشکلات گوناگونی پیرامون آنها را احاطه کرده است. هزینه های نسبتا بالای اجرا، در کنار نیاز به آبیاری فراوان و هزینه های نگهداری و مسائل ناشی از آن، بخشی از این مشکلات هستند.
چمن پس زمینه ایده آلی برای بوته ها –به ویژه بوته های کوتاه- محسوب نمی شود و به علت شباهت رنگی، جلوۀ این گیاهان تزئینی را در خود حل می کند. باید توجه داشت که در طراحی های معاصر، به دلایل فرهنگی، قرار دادن گیاهان در قاب توجه، فی نفسه یک پوئن مثبت محسوب می شود. استفاده از مالچـهای رنگی راه حلی است که در سالهای اخیر با شتاب فراوان راه خود را نه تنها در میان مدیران و طراحان فضای سبز، بلکه در میان عموم مردم کشورهای صنعتی گشوده و اینک به جزء جدایی ناپذیر فضاهای سبز کوچک وبزرگ بدل شده است. با مروری در نرم افزارهای رایانه ای محوطه سازی می توان اهمیت خاص گزینۀ مالچ رنگی را در نزد طراحان کشورهای صاحب صنعت دریافت. ویژگیهای اکولوژیک مالچ، به ویژه مالچ ارگانیـک، سهم عمده ای در محبوبیت روزافزون این پدیده داشته اند و ارزش زیبایی شناسانه مالچ رنگی، در کنار سادگی اجرا و نگهداری آن، عامل اصلی ایجاد بازار رو به رشد این محصول بوده است. نمای طبیعی مالچ های ارگانیک و تنوع رنگهای زندۀ به کار رفته در آن، ابزاری انعطاف پذیر برای خلق چشم اندازهای مطبوع به دست می دهد. جلوه متمایز مالچ، علاوه بر رفع نقیصۀ تصویر خاک، خود به عنوان یک محرک بصری عمل کرده و ابعاد تازه ای را به محیط اضافه می کند. مالچ بی تردید بهترین پس زمینۀ ممکن را برای بافت های گیاهی تزئینی ایجاد می کند و به حضور بوته ها و درختچه ها معنای عمیق تری می بخشد. مالچ علاوه بر ایفای نقش مکمل چمن در فضای سبز، به عنوان یک عنصر دکوراتیو مستقل نیز کاربرد فراوانی دارد. در مناطقی که کاشت چمن و سایر علفهای زینتی از نظر اقلیمی و اقتصادی به صرفه نیست، مالچ می تواند به سادگی سطوح گسترده را با طیفی از رنگها تحت پوشش قرار دهد. از سوی دیگر جلوگیری از رشد علفهای هرز و امکان پروراندن گونه های نادر گیاهان به کمک مالچ، به ایجاد مناظر گیاهی چشم نوازی می انجامد که برای هر مخاطبی دلپذیر و دارای کشش خواهد بود. در نهایت مالچینگ را می توان یک تحول زیبایی شناسانه اساسی در محیط نامید.
ابعاد بوم شناختی مالچ حجم شایان توجهی از تحقیقات، توسط دانشگاهها و موسسات پژوهشی معتبر جهان پیرامون انواع مالچ صورت گرفته است که جملگی تاثیر شگرف مالچ ارگانیک در ارتقاء ویژگیهای بوم شناختی (اکولوژیک) محیط را مورد تایید قرار می دهند. مالچ از نظر اکولوژیک محصولی فوق العاده است. ساز و کار سادۀ مالچ، تاثیر شگفت انگیزی بر ویژگیهای زیستی ِ محیط دارد و سبب دگرگونی قابل ملاحظه ای در کیفیت خاک، سلامت گیاهان و حفظ منابع می گردد. همچنین این محصول با رشد علفهای هرز مقابله نموده و از این طریق علاوه بر ایجاد چشم انداری پاکیزه، رقابت این روییدنی های نامطلوب با گیاهان مورد علاقه ما را به شیوه ای ارگانیک پایان می بخشد و به این ترتیب نیاز به استفاده از علف کش های شیمیایی که خود باعث مسمومیت خاک و گیاهان هستند را رفع می نماید. یک لایه سه سانتی متری از مالچ با ایجاد بافتی متخلخل در سطح زمین، امکان تنفس و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن را برای خاک فراهم می آورد؛ از کوبیده و فشرده شدن خاک جلوگیری می نماید و مانع از شسته شدن و فرسایش آن می شود. ویژگیهای ارگانیک مالچ، شرایط را برای فعالیت میکروارگانیسم های سودمند در زیرسطح مساعد ساخته و به شکل گیری خاکی سبک و بارور می انجامد. مالچ ارگانیک سپری محافظ در برابر خشونت طبیعت است: گرمای تابستان خاک را ملتهب و ریشه های درختان و بوته ها را رنجور می سازد. برودت زمستان ریشه ها را تحت فشار قرار داده و گیاه را تا سرحد نابودی پیش می برد. همینطور در مناطقی که اختلاف دمای روز و شب قابل ملاحظه است، نوسان درجه حرارت خاک، امکان زیست بسیاری از گیاهان را سلب می کند. مالچ همچون سدی در برابر این ناملایمات طبیعی ایستادگی نموده و تعادل دمای خاک را در تمام فصول حفظ و موجبات رشد و طراوت حساس ترین گیاهان در شرایط اقلیمی متنوع را فراهم می سازد. مالچ در مدت عمر مفید خود به طور مستمر خاک را با مواد معدنی تغذیه نموده و همچنانکه به آرامی به کمپوست طبیعی مرغوبی تبدیل می گردد، غنای خاک را افزایش می دهد. رنگهای به کار رفته در مالچ ارگانیک رنگی با فرمولی کاملا طبیعی متشکل از مواد کانی ساخته می شوند که به نوبه خود در غنی سازی خاک نقشی موثر دارند. پژوهشهای سازمان تحقیقات کشاورزی موسسه خاک، آب و علوم محیطی آمریکا، ضمن تاکید بر اثر مثبت مالچ در باروری و سلامت خاک و گیاهان و کنترل آفات، استفاده از مالچ را در کاهش برخی گازهای گلخانه ای مانند CO2,N2O,CH4 که از فرسایش خاک ناشی می شوند موثر می داند.
ابعاد اقتصادی مالچ
چنانکه ذکر شد، مالچ با صرفه جویی در منابع آب، جلوگیری از فرسایش خاک، کمک به رشد سریع درختان، ازدیاد محصول، رفع هزینه های نگهداری، امکان استفاده بهینه از منابع انسانی، افزایش جاذبه های گردشگری، کاهش نیاز به سموم شیمیایی، ارتقاء ارزش افزوده محیط و کارکرد به عنوان یک ابزار فرهنگ ساز، واجد ارزش اقتصادی قابل لمس بالایی می باشد.
ایران کشوری خشک با منابع آبی ناکافی است و این امر
باعث عدم توسعه سرانه فضای سبز به میزان مورد نیاز گردد. مالچ در واقع یک
راه حل مناسب برای مساله کمبود آب است که در بسیاری از نقاط جهان نیز مورد
توجه قرار گرفته است.
منابع :"">"">"">http://trademag.ecomiran.com