نام
علمی :
Ferula
gummosa
معرفی و گیاهشناسی
باریجه گیاهی
چند ساله، یک پایه، با ریشه غده ای و حجیم که پوست ریشه قهوه ای رنگ و
ضخامت آن یک تا سه میلی متر است . قطر غده 6تا 17 سانتی متر می باشد. برگ
های اولیه باریک و ضخیم و شبیه برگ گندمیان است ، ولی برگ های گیاه کامل
دارای بریدگی های زیاد و به رنگ سبز مایل به خاکستری و پوشیده از کرک های
ریز و کوتاه است. برگ ها به طول 20 تا 30 سانتی متر و به صورت رزت قرار
گرفته اند. برگها عطر و بوی خاصی دارند.
باریجه گیاهی مونوکارپیک است یعنی تنها یک بار گل می
دهد. در چند سال اول رویش، برگهایی طوقه ای تولید می کند و در سال آخر
رویش به ساقه می رود و گل و میوه تولید می کند. گل های آن زرد رنگ و به
صورت چتر مرکب است. میوه آن شیزوکارپ است. بذور بیضوی کشیده با طول 5/1 تا
2 برابر عرض دانه، به رنگ زرد روشن که در قسمت میانی به رنگ قهوه ای روشن
است، بذور سبک، در قسمت داخلی کمی فرو رفته و در قسمت پشتی دارای 4 تا 5
نوار طولی کمی برجسته است. از تمام اندامهای گیاه بوی تند و مخصوصی به
استشمام می رسد.
گیاهی روز بلند است و دوره خواب فیزیولوژیك این گیاه از تیر ماه تا اواسط اسفند ماه است.
نیازهای اكولوژیكی
به طور کلی در
مناطق کوهستانی که بیشتر نزولات به صورت برف است، رویش دارد. خاک مناسب
برای کشت باریجه خاکهای با عمق کافی، نرم و قابل نفوذ است. در مناطق مرتفع
و در ارتفاعات 1300 تا 3300 متر از سطح دریا رویش دارد و در اکثر نقاط
ایران می روید.
کاشت، داشت، برداشت
باتوجه به
نیاز سرما و استراتیفیكاسیون برای جوانه زدن و تاثیر توام سرما و رطوبت
زمستانه در تغییرات شیمیایی مواد هورمونی بذر، فصل پاییز در ماه های آبان
و آذر بهترین زمان كاشت بذر باریجه است. بذر گیاه باریجه در خاك های نیمه
سبك در عمق 5 تا 7 سانتی متر می بایستی كاشته شود. البته این گیاه کمتر
مورد کشت و کار قرار می گیرد و بیشتر در مراتع و کوهستان ها مورد بهره
برداری قرار می گیرد.
بهره برداری و فرآوری
بیشترین
میزان بهره برداری از این گیاه در استانهای سمنان ،خراسان و تهران انجام
می شود. ابتدا خاك پای گیاه را كنار زده گودالی به عمق 20 سانتی متر دور
آن حفر می كنند، سپس گیاه را از قسمت یقه زخمی می كنند به این ترتیب
شیرابه گیاه به سرعت خارج شده داخل گودال جمع می شود. هر هفته یك بار با
لایه ای به قطر نیم سانتی متر پایین تر از محل بریده شده قبلی، اصطلاحاً
زخم را تازه می كنند و موجب خروج شیرابه بیشتری می شوند. این عمل تا خشك
شدن كامل شیرابه ادامه می یابد.
باریجه دارای 95درصد ترکیب شیمیایی و
دارویی با ارزش است که از ساقه و قاعده ساقه در اثر شكاف دادن شیرابه خارج
می شود، باریجه دارای 5/9 درصد اسانس، 5/63 درصد رزین و 27 درصد صمغ است.
اسانس با روش تقطیر با بخار آب بدست می آید و به رنگ زرد روشن و با بوی
تند و دارای 85 ذرصد هیدرو کربور های ترپنوئیدی مانند آلفاپینن ( 7 تا21
درصد )، بتاپینن ( 45تا 65 درصد ) و دلتا – 3 کارن ( 5/2 تا 16درصد) است.
خواص و كاربرد
خواص درمانی آن
شامل اثرات نیرودهندگی، ضد تشنج، دفع درد معده، مقوی معده و ترمیم كننده
زخم های سطحی است. مصارف صنعتی باریجه در تهیه نوعی چسب مخصوص (چسب
الماس)، صنایع آرایشی بهداشتی است.